Ngày 8/12/2017- tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ Công ước 2003 tại Jeju (Hàn Quốc), di sản Hát Xoan Phú Thọ đã chính thức được UNESCO đưa ra khỏi danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp và ghi danh tại Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. |
Đắm đuối điệu hát Xoan mùa Xuân
Chẳng biết từ bao giờ, nhưng từ khi nghe điệu hát ru - mời rượu - điệu hát Xoan của dân ca Phú Thọ, tôi đã phải lòng những điệu hát Xoan ấy. Vẻ đẹp của sự bình dị, mộc mạc, giai điệu chân chất cùng những điệu múa, tiếng trống quân, khiến cho người ta thêm yêu vốn cổ đất Việt có từ ngàn đời.
ĐIỆU HÁT ĐƯỢC VUA HÙNG SAY MÊ
Người Phú Thọ còn tương truyền về truyền thuyết vua Hùng đi qua Miếu Lãi Lèn - làng Kim Đực, nơi có cây trái ngút ngàn, “núi giăng giăng núi, đồi san sát đồi”. Đây cũng là nơi có nhiều đời đào hát Xoan. “Những câu hát chốn dân gian, từ nơi đấy đã tỏa lan khắp vùng”. Khi vua tới đây được nghe câu hát, nên đem lòng mê say, truyền dạy cho các cung nữ ngày ngày hát ca. Từ đó về sau, nhớ ơn tổ tiên ông cha, người dân đã đưa câu hát lời ca vào đình, cầu cho quốc thái dân an, ấm no hạnh phúc, mưa thuận gió hòa và cả “cầu duyên cho thắm tình ta với mình”.
Từ đó trở đi, điệu hát xoan đã tồn tại hơn 2.000 năm, là di sản văn hóa dân gian quý báu, đã được truyền rộng rãi tới dân chúng các làng, nhất là vào mùa xuân, 4 phường hát Xoan như Phù Đức, Kim Đới, An Thái, Thét, thường tổ chức hát ở cửa đình những ngày hội đám. Hết hội lại chia nhau đi hát ở các làng bên cạnh.
Hát Xoan còn được gọi là Khúc môn đình (hát cửa đình) - loại hình dân ca lễ nghi phong tục hát thờ vua, thờ thần, thành hoàng làng; hát nghi lễ cầu mùa tốt tươi, sức khỏe và hát lễ hội là nơi để nam nữ giao duyên. Hát Xoan với hình thức nghệ thuật đa yếu tố: Có nhạc, hát, múa, thường được biểu diễn vào dịp đầu mùa Xuân, phố biến ở vùng đất Tổ Hùng Vương- Phú Thọ - vùng trung du Việt Nam. Ngày 8/12/2017- tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ Công ước 2003 tại Jeju (Hàn Quốc), di sản Hát Xoan Phú Thọ đã chính thức được UNESCO đưa ra khỏi danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp và ghi danh tại Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
HÁT ĐẾN KHI MỆT LỬ
Thường ở làng có hát Xoan, những cô gái vừa có nhan sắc, vừa có giọng hát hay sẽ được tuyển chọn vào đội đào. Xưa kia, những đào hát chỉ được hát cho tới khi lấy chồng, sẽ không được vào trong đội hát nữa. Chính vì thế, thường là những cô đào non trẻ, xinh tươi, sức trẻ trung mơn mởn của tuổi thanh xuân và tuổi hát thường là khá ngắn, lại là nguồn cảm hứng cho những người trai làng trong việc đón đào từ làng khác tới làng mình giao lưu, hát đối đáp. Thế nhưng, đã là anh em kết nghĩa, thì gái làng này lại không được yêu trai làng khác.
Đó chính là điều khác biệt ở lối hát Xoan, ngoài những điệu hát nghi lễ, còn có lối hát đậm nét trữ tình, giao duyên như bợm gái, bỏ bộ, xin huê, đố huê, đố chữ, gài huê, hát đúm, mó cá. Phần hát này thường thay đổi toàn bộ không khí của lễ hội, khiến cho vẻ trang nghiêm bớt đi, mà thay vào đó là sự thân mật, gần gũi nhau hơn. “Từ sớm - a đến giờ, đào đi đâu?/Từ sớm - a đến giờ, đào đi đâu, để cho mà anh đợi anh chờ, anh mong, mà anh mong kia hỡi í a trống quân.Còn dở hội chùa, bên em còn dở hội chùa/Cho nên thôi mà em phải sáng trưa này thế này, kia hỡi í a trống quân”
Sau những cái sự mong ngóng ấy, là họ trao trống cho nhau, “bưng trống, mà lại gần được nhau!”.
Và điều đặc biệt tiếp theo, đó là ở phần hát này, người ta để cho đội đào hát đến khi mệt lử, không thể hát được nữa, thì cả dân làng sẽ cùng hát thay để cho đội đào múa. Đó là sự tiếp sức cực kỳ đáng yêu và thể hiện sự hòa mình vào tình yêu ấy.
Hay ví dụ như lời bài: “Hát ru - mời rượu” với những câu kinh điển được trích dẫn và làm nguồn cảm hứng trong âm nhạc của bộ phim truyền hình “Thương nhớ ở ai” có câu: “Ru hời tình ơi, hỡi ru tình ơi…” Hay lời ca quen thuộc như: “Anh đố em biết huê gì nở trên rừng bạc bội?/Anh đố em biết huê gì nở đồng nội không? Anh đố em biết huê gì nở bảy tám lần chông? Anh đố em biết huê gì nở mùa đông hoa vàng trắng vàng?”
Yêu biết mấy và tự hào biết mấy giai điệu âm nhạc cổ, kết hợp được yếu tố văn hóa, lịch sử và nghệ thuật, độc đáo ở lời ca, giai điệu và làn điều chứa đựng nhiều giá trị văn hóa và trải qua biết bao biến cố thăng trầm, chúng vẫn chảy mạnh mẽ trong dòng chảy văn hóa dân gian cho dù tưởng như mai một. Việc được chứng nhận là di sản phi vật thể đại diện của nhân loại, là một sự khẳng định giá trị và là niềm tự hào của người dân Việt nói chung. Và mỗi dịp xuân về, bạn hãy cùng tôi đi hội hát Xoan Phú Thọ để hưởng thụ những vẻ đẹp tuyệt vời của lễ hội dân gian đất Việt!
Nguồn Bongdaplus
- 04:32 Điểm tin 19/3: Real tính chiêu mộ Garnacho, West Ham sẵn sàng đón Maguire
- 08:09 MU đã thắng được Liverpool, Ten Hag không ngán đối thủ nào để vô địch FA Cup
- 08:11 HLV Troussier hớn hở tại sân bay, ĐT Việt Nam ăn nhẹ mỳ tôm trước khi sang Indonesia
- 01:54 Harry Kane và các tuyển thủ Anh phấn khích với mẫu áo mới ở EURO 2024
* Đăng nhập hoặc Đăng ký tài khoản để
bình luận và chia sẻ nhanh hơn