Cựu danh thủ Gianluca Vialli từng bình luận: “Hậu vệ cánh thường là những cầu thủ không đủ kỹ thuật để đá tiền vệ cánh, cũng không đủ mạnh mẽ để đá trung vệ”.
Bốn năm sau khi Vialli chia tay ĐT Italia, HLV Arsene Wenger mới xuất hiện ở Premier League trong vai trò dẫn dắt Arsenal. Không có gì lạ khi Vialli suy nghĩ như vậy. Bởi Wenger được xem là một trong những nhà cách mạng trong bóng đá đỉnh cao và ông nổi tiếng trong việc thay đổi vai trò của hậu vệ cánh. Người ta cảm thấy ngạc nhiên khi các hậu vệ cánh Nigel Winterburn và Lee Dixon của Arsenal rất hay xuất hiện trên phần sân đối phương. Winterburn kể: “Thời George Graham trước đó, tôi chẳng bao giờ có suy nghĩ gì về việc tham gia tấn công, cũng không bao giờ bị chỉ trích về điều ấy. Khi Wenger đến ông thay đổi tất cả”.
Dù sao đi nữa, Dixon và Winterburn cũng chỉ thuộc thế hệ cũ. Sau họ, Arsenal có hậu vệ cánh Ashley Cole tấn công rất hay. Bixente Lizarazu, Cafu, Roberto Carlos, Javier Zanetti, Philipp Lahm, Dani Alves... cũng lần lượt bùng nổ ở những nơi khác. Chuyên gia Damien Comolli - từng là cố vấn hoặc giám đốc kỹ thuật cho phân nửa số đội trong “Big Six” ở Premier League (Tottenham, Arsenal, Liverpool) - đúc kết về cuộc cách mạng chiến thuật liên quan đến vai trò của hậu vệ cánh: “Họ có 60-70% nhiệm vụ phòng thủ và 30-40% nhiệm vụ tấn công”. Vâng, đấy là “chuyện điên rồ” so với bóng đá trong thế kỷ 20. Thời điểm chuyển giao thiên niên kỷ chính là lúc mà vai trò của hậu vệ cánh thay đổi rõ rệt nhất trong bóng đá đỉnh cao.
Lee Dixon – hậu vệ cánh tiêu biểu của Premier League và Arsenal cuối thập niên 90 và đầu 2000
Bây giờ, chỉ cần nhìn vào những Kyle Walker, Cesar Azpilicueta hoặc Andrew Robertson ở Premier League, cũng đủ thấy vai trò của hậu vệ cánh hiện đã quá khác so với “thời Wenger” rồi. Họ giữ 30-40% nhiệm vụ tấn công? Nếu chỉ đơn giản như thế, xem ra chưa đủ. Robertson đang có 9 đường chuyền thành bàn cho Liverpool ở Premier League mùa này. Mùa trước, chỉ cần 11 đường chuyền như thế là đủ để David Silva và Raheem Sterling (Man City) lọt vào Top 3 chung cuộc về thành tích kiến tạo.
Hậu vệ gần đây nhất từng có thành tích kiến tạo tốt hơn Robertson trong một mùa bóng ở Premier League là Leighton Baines của Everton (11 đường chuyền thành bàn mùa 2010/11). Baines cũng là hậu vệ đầu tiên trong lịch sử Premier League đạt đến cột mốc có 50 pha kiến tạo thành bàn. Baines chơi ở cánh trái trong hàng thủ Everton và luôn là cầu thủ nhận bóng nhiều nhất.
Đây chính là khác biệt lớn so với thời kỳ mà hậu vệ cánh chỉ tấn công thuần túy, như Roberto Carlos. Khác biệt ấy: Baines “tổ chức tấn công”. Kiến tạo cơ hội chỉ là một việc cụ thể trong vai trò tổng quát của Baines. Và do Baines quan trọng như vậy, phải luôn có 1-2 cầu thủ khác phụ trách phần việc bọc lót cho Baines. Nghĩa là anh cần có “người phục vụ”. Khi chuẩn bị nhận bóng, Baines đã chẳng bao giờ còn là một hậu vệ nữa.
Bây giờ, lão tướng Baines chỉ thi thoảng xuất hiện, nhưng cách chơi mà anh để lại thì vẫn thế. Người thay chỗ Baines ở cánh trái của hàng phòng ngự Lucas Digne, chính là cầu thủ hay nhất của Everton ở Premier League mùa này, theo bảng điểm của Whoscored.com. Một cuộc bầu chọn của báo chí Anh ở thời điểm giữa mùa cũng ghi nhận Digne là một trong 10 hậu vệ cánh hay nhất Premier League mùa này.
Trước đây, hậu vệ cánh chỉ tấn công theo hình ảnh “lên bóng ầm ầm”. Và đấy cũng là lúc mà bóng đá đỉnh cao hướng đến quy luật: ai chuyển đổi thật nhanh từ thế thủ sang thế công thì khả năng chiến thắng sẽ cao. Việc lướt biên của hậu vệ cánh là mấu chốt trong vấn đề ấy. Giờ thì khác hẳn: các hậu vệ cánh buộc phải tấn công một cách bài bản, chứ không chỉ chạy để “chuyển sang thế công” nữa.
Robertson và Alexander-Arnold là cặp hậu vệ cánh rất giỏi tấn công của Liverpool
Baines và Digne ở Everton chỉ là một ví dụ. Hãy xem lại bàn thắng gần đây nhất mà Robertson kiến tạo cho Liverpool. Khi Mohamed Salah trả bóng cho tiền vệ trung tâm của Liverpool thì Robertson đã sẵn sàng chiếm lĩnh khoảng trống lớn bên cánh trái, đã quan sát phía trên. Khi Robertson nhận bóng, có đến 3 cầu thủ Liverpool đưa tay ra hiệu họ muốn nhận bóng chỗ nào. Anh bình tĩnh chờ đúng thời điểm thích hợp mới chuyền thật chính xác cho Roberto Firmino. Quan sát kỹ trước khi nhận bóng và quyết định điểm đến của đường chuyền sao cho khả năng thành bàn cao nhất? Trước đây, người ta gọi cầu thủ làm việc như thế là “cầu thủ số 10” trên sân.
Với cả hai hậu vệ cánh (Robertson, Trent Alexander-Arnold) đều tấn công nhiều và góp đến 15 đường chuyền thành bàn ở Premier League mùa này, các tiền vệ Liverpool trông có vẻ mờ nhạt vì thật ra, họ đã phải gánh phần việc “phục vụ” cho hậu vệ cánh. Đấy là ứng viên vô địch.
Hãy nhìn vào một đội tạm gọi là tầm thường: Leicester với Ben Chilwell và Ricardo Pereira thường xuyên kiến tạo thành công. Họ có tổng cộng 7 lần được giải hay nhất trận, trong khi người kế tiếp trong đội chỉ được 2 lần. Vẫn vậy: lối chơi của Leicester là phải ưu tiên phục vụ cho việc tấn công của Chilwell và Pereira ở hai biên.
Hồi Antonio Conte đưa Chelsea lên ngôi vô địch Premier League 2017, ông để lại dấu ấn bằng việc chuyển sang sơ đồ 3-4-2-1, với cặp hậu vệ cánh Victor Moses, Marcos Alonso tấn công tưng bừng ở 2 biên. Họ quá xuất sắc? Không hẳn như vậy. Khi chỉ có 2 cầu thủ quán xuyến 2 biên và công nhiều hơn thủ, thì toàn bộ trách nhiệm còn lại dồn cả lên cặp tiền vệ trụ N’Golo Kante, Nemanja Matic và các hậu vệ Cesar Azpilicueta, Gary Cahill.
Đấy chính là “những người phục vụ” tuyệt vời, trong cách chơi mà dĩ nhiên Chelsea bây giờ đã không còn nữa.
Chuyền bóng trên phần sân đối phương Một cuộc nghiên cứu gần đây cho thấy: bình quân có đến 65% số đường chuyền của các hậu vệ cánh ở Premier League diễn ra trên phần sân đối phương, trong khi con số tương tự vào năm 2000 chỉ là 46%. Một cách tương ứng, số pha lừa bóng thành công của hậu vệ cánh bây giờ cũng đã tăng lên gấp rưỡi trong khoảng thời gian tương tự. Có thể khẳng định: hậu vệ cánh bây giờ đã tấn công nhiều hơn phòng ngự và đấy tất nhiên là cách tấn công có bài bản. Họ chuyền bóng rất nhiều  Danilo (ảnh) và Oleksandr Zinchenko thay nhau trấn giữa cánh trái trong hàng thủ Man City và họ là 2 trong 3 cầu thủ chuyền bóng nhiều nhất ở đội này (đều trên 83 lần/trận). Ở Liverpool thì hậu vệ trái Andrew Robertson là cầu thủ chuyền bóng nhiều thứ nhì trong đội. Đây là chi tiết nói lên sự chủ động của các hậu vệ cánh trong việc tấn công có tổ chức của hai đội bóng hay nhất Premier League. Họ không “chạy thục mạng” như hậu vệ cánh của các thế hệ trước. |
* Đăng nhập hoặc Đăng ký tài khoản để
bình luận và chia sẻ nhanh hơn