Lễ hội Bà Thu Bồn xứ Quảng: Anh linh vạn cổ tồn

HÀ XUYÊN KHÊ
06:59 ngày 20-02-2018
Hằng năm cứ vào tiết giữa Xuân, khi làn gió nhẹ lay hoa bắp nở tím đôi bờ sông Thu và những cánh đồng lúa xanh mướt bắt đầu làm đòng, người dân vùng ven sông xứ Quảng lại náo nức lễ hội tưởng nhớ “Bà Mẹ Xứ Sở”, một thần nữ được truyền gọi theo tên của dòng sông mẹ - Bà Thu Bồn.
Lễ hội Bà Thu Bồn xứ Quảng: Anh linh vạn cổ tồn
Đúng ngày 12/2 âm lịch, các làng ven sông Thu như làng Thu Bồn, Phường Rạnh, Đại Bường, Trung Phước (thuộc hai huyện Duy Xuyên và Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam)… đều cử lễ Bà, nhưng quy mô và tiêu biểu nhất là Lễ hội Bà Thu Bồn diễn ra tại làng Thu Bồn thuộc xã Duy Tân, huyện Duy Xuyên, nơi tọa lạc Dinh Bà lớn nhất và cũng là nơi khởi nguồn truyền thuyết.

Truyền thuyết về Bà Thu Bồn được kể theo nhiều cách khác nhau trong dân gian với rất nhiều dị bản. Khi thì Bà là một nàng công chúa xinh đẹp của Vua Mây, có khi lại là một nữ tướng người Chăm uy nghi khí phách, khi thì Bà lại là một nữ tướng người Việt dưới triều Lê... Trong những truyền thuyết này, dù là công chúa hay nữ tướng, là người Việt hay Chăm thì đều có một điểm chung là Bà đều hy sinh trong chiến trận, xác trôi dạt trên dòng Thu Bồn và được người dân nơi đây đưa về chôn cất. Từ đó bà hiển linh ứng cứu giúp đỡ nhân dân trong muôn cơn bĩ cực, thiên tai, bệnh dịch, đói nghèo... và được người dân suy tôn, lập đền thờ chiêm bái. 

Một truyền thuyết khác mang nhiều màu sắc thần thoại vẫn được lưu truyền ở địa phương kể: làng Thu Bồn ngày xưa có gia đình phú hộ sinh được người con gái đẹp, vừa sinh ra đã có mái tóc dài xõa lưng, lúc chào đời không khóc mà nở nụ cười. Khi lên năm tuổi, cô gái đã biết y thuật để trị bệnh cho dân. Càng lớn cô càng xinh đẹp nhưng không chịu lấy chồng mà chỉ tập trung cứu người. Cô chữa bệnh bằng phương pháp ngoại khoa và thảo dược rất hiệu nghiệm, chữa khỏi cho nhiều người bị bệnh nan y ở các nơi trong vùng và chẳng hề lấy công. Năm 50 tuổi, bà được tôn là Đức Bà Hằng Cứu Thế. Truyền thuyết kể lại bà đã “nhập Bồng Lai” vào đúng giờ Ngọ ngày 12/2 âm lịch. Trước khi tạ thế, bà ngồi tĩnh tọa trước nhà, dặn lại vài điều rồi “hóa”, cả người trở nên cứng như pho tượng. 


Lễ tẩm liệm bà được tổ chức theo lời dặn lại là chỉ dùng hoa lá và sau đó được quàn ở đình làng Thu Bồn bảy ngày bảy đêm do các chức sắc trong làng túc trực hương khói. Bỗng nhiên vào một đêm, người ta nghe hương thơm của hoa sứ bay tỏa khắp làng, nắp áo quan bị mở tung và bên trong chứa đầy một loại hoa sứ trắng. Còn thân xác bà và những loại lá cỏ tẩm liệm không ai biết đã biến đi đâu. Từ đó về sau, những năm hạn hán, lụt lội người dân trong vùng đói khổ, bà đều linh ứng hiện về cứu giúp khôi phục mùa màng… Để đền đáp công ơn độ thế của bà, dân trong vùng quyết định xây một dinh thờ lớn thờ chiếc áo quan và hành lễ hàng năm, trong sân dinh trồng nhiều cây hoa sứ và một cây đa… Trên trụ cổng Dinh Bà còn câu đối “Hiển hách thiêng liêng tại/Anh linh vạn cổ tồn”. 

Dưới triều vua Minh Mạng, Bà được sắc phong là “Mỹ Đức Thục Hạnh Bô Bô Phu nhân Thượng đẳng thần” mà nay bài vị thờ trong Dinh Bà còn ghi. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hồng, dù là Bô Bô Phu nhân theo tên Chăm hay Bà Thu Bồn theo cách gọi Việt, thì đó vẫn là “sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố Chăm - Việt trong tín ngưỡng, thể hiện ở chỗ Bà được xem là vị thần bảo hộ cho cả cư dân sống trên cạn và cư dân sống bằng nghề sông nước... 

Bởi thế, trong phần lễ của Lễ hội Bà Thu Bồn bao giờ cũng phải đầy đủ các nghi thức: lễ rước Sắc, lễ rước nước, lễ đại tế tại Dinh Bà. Trong đó, lễ rước Sắc được tiến hành trên cạn vào chiều ngày hôm trước (11/2 âm lịch) với 9 đội hình trông rất oai nghiêm gồm: lân; cờ đại; cờ ngũ sắc; nhạc cổ; trống chiêng; kiệu rước Sắc; lính hộ tống; đội hình phụ nữ và bô lão. Lễ rước nước là phần sôi động nhất, rực rỡ nhất của Lễ hội Bà Thu Bồn, được tiến hành từ sáng sớm ngày chính lễ (12/2 âm lịch) trên không gian rộng lớn từ thượng nguồn sông Thu Bồn về tới Dinh Bà bằng cả thuyền và đám rước bộ với hàng trăm người tham gia. 


Sau khi nước được rước từ thượng nguồn về Dinh để tắm rửa Thần vị và dùng làm nước cúng thì cử hành Lễ đại tế tại Dinh Bà. Đây là phần lễ rất long trọng với vật tế là một con trâu đực còn nguyên đã được làm sạch lông, da phết huyết đỏ thắm được cúng cùng một mâm xôi trắng lớn; ngoài ra còn các loại bánh trái đặc trưng phong vị xứ Quảng do dân làng dâng lên Bà và đủ loại bánh trái khác từ khách thập phương...

Nếu như phần lễ mang lại một không khí rực rỡ và cổ xưa với những đoàn rước cùng tán lọng, cờ xí, kiệu vai đủ màu sắc và trang phục các dân tộc Việt, Chăm, Katu... diễu hành qua những cảnh sắc làng ven sông tuyệt đẹp của xứ Quảng từ những mái ngói và hàng cau sương đọng, lũy tre mơ màng ven sông và triền sông Thu trải dài trong nắng sớm... thì phần hội cũng có sức hút sôi động riêng của nó với những hoạt động truyền thống như đua ghe, đêm hát bội, thả hoa đăng trên sông Thu, trò chơi dân gian và cả những cuộc thi đấu thể thao mang màu sắc hiện đại luôn đông nghịt người tham gia, đến xem và cổ vũ. 

Trải qua hơn 300 năm, Dinh Bà và Lễ hội Bà Thu Bồn vẫn luôn là một nét văn hóa tâm linh truyền thống, mang nhiều ý nghĩa đối với cư dân xứ Quảng; trở thành một hoạt động văn hóa mang đặc trưng sắc thái vùng miền, thể hiện tính giao thoa, tiếp biến giữa văn hóa tâm linh với văn hóa hiện đại của các dân tộc Việt - Chăm và các dân tộc thiểu số vùng thượng lưu sông Thu Bồn - Vu Gia. Mỗi năm người đi trẩy hội và lễ cúng Bà càng đông hơn, như một tín ngưỡng cầu mong mưa thuận gió lành, gia đình sum vầy hạnh phúc.

Truyền thuyết về Bà Thu Bồn được kể theo nhiều cách khác nhau trong dân gian với rất nhiều dị bản. Khi thì Bà là một nàng công chúa xinh đẹp của Vua Mây, có khi lại là một nữ tướng người Chăm uy nghi khí phách, khi thì Bà lại là một nữ tướng người Việt dưới triều Lê...
Sử dụng tiếng Việt có dấu. Ký tự còn lại 500.

* Đăng nhập hoặc Đăng ký tài khoản để
bình luận và chia sẻ nhanh hơn

TT
Đội bóng
Trận
+/-
Điểm
1
28
+46
64
2
28
+39
64
3
27
+34
60
4
29
+18
56
5
28
+17
53
6
28
0
47
7
29
-4
44
8
28
+6
42
9
28
-2
41
10
28
+11
40
11
27
+2
39
12
29
-1
38
13
28
-11
35
14
28
-16
27
15
28
-12
26
16
29
-18
22
17
28
-10
21
18
29
-16
21
19
29
-34
17
20
28
-49
15
  • Đoàn Văn Hậu (U23 Việt Nam): "Mọi thứ mới chỉ là bắt đầu với tôi" Đoàn Văn Hậu (U23 Việt Nam): "Mọi thứ mới chỉ là bắt đầu với tôi"

    2017 được xem là năm đại thành công, đáng nhớ trong sự nghiệp của hậu vệ Đoàn Văn Hậu. Từ cầu thủ trẻ vô danh, Văn Hậu có bước thăng tiến vượt bậc để trở thành một trong những trụ cột quan trọng ở các ĐTQG Việt Nam. Tuy nhiên, với chàng trai quê lúa Thái Bình, mọi thứ mới chỉ bắt đầu…

  • Có một ĐT Brazil độc đáo nhất xưa nay Có một ĐT Brazil độc đáo nhất xưa nay

    Tuy rất hiệu quả, nhưng đấy vẫn là một Selecao “chuẩn Brazil”, theo đúng những gì giới hâm mộ ở xứ Samba muốn xem. Hay phải nói ngược lại: tuy đấy là một Selecao “chuẩn Brazil”, nhưng lại chơi rất hiệu quả? Chưa bao giờ có một đội tuyển Brazil lạ lùng như thế này, ngay trước thềm World Cup.

  • Zinedine Zidane: Khởi đầu một huyền thoại (kỳ 10) Zinedine Zidane: Khởi đầu một huyền thoại (kỳ 10)

    Anh là số 10 huyền thoại của ĐT Pháp. Cầu thủ xuất sắc nhất thế giới cùng thời...

  • Công Phượng & quán cafe CP10 Công Phượng & quán cafe CP10

    Tiền đạo Nguyễn Công Phượng đã trở thành “ông chủ” đúng nghĩa, khi anh và một vài người bạn cùng hùn vốn mở một quán cafe mang tên “CP10 Coffee” trên đường Cù Chính Lan (Pleiku, Gia Lai).

  • World Cup đang trên đà suy thoái World Cup đang trên đà suy thoái

    Sau lễ bốc thăm World Cup 2018 ở Moscow, trên trang Facebook tràn ngập những cảm thán và chia sẻ về tương lai của giải đấu lớn nhất thế giới này. Liệu đến 1 ngày nào đó, World Cup sẽ chỉ là ngày lễ tượng trưng cho làng túc cầu? Câu hỏi đã đeo bám tôi suốt bấy lâu nay.

  • Bản quyền truyền hình bóng đá: Facebook & Amazon chia lại "miếng bánh" Bản quyền truyền hình bóng đá: Facebook & Amazon chia lại "miếng bánh"

    Thế giới đang thay đổi chóng mặt bởi cách mạng công nghệ. Giờ đây, người ta không còn đơn thuần xem bóng đá trên TV nữa. Hãy chuẩn bị dần: bạn có thể xem trực tiếp tất cả các trận đấu trên Facebook, Twitter, Amazon hay thậm chí trên chính trang web của CLB...

  • Hỏi chuyện chị Cún Bông ngày Tết Hỏi chuyện chị Cún Bông ngày Tết

    Năm Mậu Tuất, cùng trò chuyện với chị Cún Bông, biểu tượng của năm mới về cuộc sống cũng như bóng đá.

  • Nghệ sỹ Trung Anh: “Sáng nào tôi cũng uống cafe và đọc báo Bóng đá” Nghệ sỹ Trung Anh: “Sáng nào tôi cũng uống cafe và đọc báo Bóng đá”

    Gặp NSƯT Trung Anh - Người thủ vai Lương Bổng trong bộ phim truyền hình đình đám “Người phán xử” ngoài đời, ấn tượng bởi cái dáng cao gầy, lòng khòng, khuôn mặt ấn tượng bởi nét khắc khổ nhưng rất điềm tĩnh.

  • Sớm mồng một chỉ có mình đi chúc Tết cỏ cây Sớm mồng một chỉ có mình đi chúc Tết cỏ cây

    Đó là tựa đề của một bức tranh vẽ Hồ Gươm mùng 1 Tết. Bức tranh đầy cảm xúc, nó làm cho tôi dừng ý định viết một bài về Tết Hà Nội, và xin được mạn phép giới thiệu cùng độc giả của báo Bóng Đá những bức tranh đầy hoài niệm của một người xa xứ về Hà Nội mùa Xuân - họa sĩ, dịch giả Trịnh Lữ.

  • Ký ức Tết Sài Gòn xưa: Những xuân xưa thân ái Ký ức Tết Sài Gòn xưa: Những xuân xưa thân ái

    Có mấy phụ huynh là diễn viên cải lương gom con cháu lập nhóm cải lương nhí đi diễn ở hội chợ mấy trích đoạn cải lương tuồng cổ. Giao thừa ăn Tết chung với họ ở hotel tỉnh lỵ, thấy buồn nhiều hơn vui, cũng tự hỏi mình ham cái gì mà bỏ nhà bỏ cửa, bỏ chuẩn bị mâm cúng giao thừa với má, mà đi diễn lang thang như vầy?

  • Yêu thương bên mâm cỗ Tết Yêu thương bên mâm cỗ Tết

    Hoài niệm về cái Tết đẹp đẽ ngày xưa chính là những tưởng tiếc về dư vị của mâm cỗ Tết. Ngày Tết mà thiếu mâm cỗ ấy thì chẳng thể gợi nên cái không khí vui vẻ, đầm ấp, sum vầy mà chỉ đến Tết mới có.

Thông tin Toà soạn

Tạp chí Điện tử Bóng Đá

Tổng biên tập:
Nguyễn Tùng Điển
Phó Tổng biên tập:
Thạc Thị Thanh Thảo Nguyễn Hà Thanh Nguyễn Trung Kiên Vũ Khắc Sơn

Địa chỉ liên hệ

Tầng 6 tòa nhà Licogi 13
Số 164 đường Khuất Duy Tiến, quận Thanh Xuân, Hà Nội

Tel: (84.24) 3554 1188 - (84.24) 3554 1199
Fax: (84.24) 3553 9898
Email: toasoan@bongdaplus.vn | vanphong@bongdaplus.vn
 

Liên hệ Quảng cáo

Hotline: 0903 203 412
Email: quangcao@bongdaplus.vn

x