Chiến thuật 4-4-2: Lỗi thời hay là khuynh hướng mới?

Đội hình đó của chiến lược gia người Chile bị cho là lý do chính khiến đội bóng của ông bị áp đảo ở tuyến giữa, không cầm được bóng và không thể bảo vệ hiệu quả cho hàng thủ. Nhưng cũng phải thấy rằng thứ bóng đá kiểu 4-4-2 mà Pellegrini muốn khác hẳn với những gì Man City đã thể hiện ở 2 thất bại vừa qua.

Đã hoàn thiện sơ đồ này từ thời ông còn ở Villarreal, đội hình 4-4-2 của Pellegrini khi ông còn ở TBN giống hơn với những gì mà Atletico Madrid hiện đang trình diễn dưới quyền HLV Diego Simeone, với 2 tiền vệ cánh dạt vào trong hỗ trợ cho các tiền vệ trung tâm khi đối thủ có bóng. Thêm vào đó sự di chuyển liên tục của các tiền đạo, với nhiệm vụ chính là bẻ gãy lối chơi và gây khó dễ cho các tiền vệ trung tâm của đối phương, hệ thống khép chặt trung lộ, thiên về tổ chức và rất cứng rắn đó vẫn có khả năng thành công ở châu Âu, như chúng ta từng chứng kiến ở mùa trước, mùa mà Atletico vô địch La Liga và vào chơi chung kết Champions League.

4-4-2 của Simeone là một trong những đội hình được sử dụng phổ biến nhất trong thế giới bóng đá một thập kỷ qua. Dựa vào kỷ luật chiến thuật chặt chẽ, sự vững chắc trong cả phòng ngự lẫn tấn công, cũng như đòi hỏi rất nhiều về thể lực, khi được triển khai đúng, đó có lẽ là hệ thống chiến thuật hiệu quả nhất. Đúng như lời BLV Michael Cox: “Khi không có bóng, Atletico là đội hay nhất châu Âu, và họ dẫn trước đối thủ rất xa”.

Về cơ bản, ở Vicente Calderon, Simeone đòi hỏi các cầu thủ của ông phải tấn công ở tốc độ cao và cực kỳ chặt chẽ khi phòng ngự. Hai hậu vệ cánh được giao nhiệm vụ bám biên, trong khi các “tiền vệ cánh” thường xuyên dạt vào trong để bổ sung quân số cho khu vực trung tuyến cực kỳ quan trọng. Các tiền đạo cũng có thể lùi về rất thấp để tràn ngập tuyến giữa, đồng thời gây sức ép lên các tiền vệ đối phương.

4-4-2 của Pellegrini trước Barcelona và Liverpool hoàn toàn khác. Samir Nasri và David Silva, những cầu thủ của Manchester City chơi ở vị trí giống như Koke và Arda Turan ở Atletico, đã không hỗ trợ đủ cho các tiền vệ trung tâm trước bộ ba rất đẳng cấp của đối thủ: Sergio Busquets, Andres Iniesta và Ivan Rakitic. Edin Dzeko và Sergio Aguero cũng không chịu lùi về nhiều như Mario Mandzukic và Antoine Griezmann vẫn làm ở Atletico. Hệ quả là Man City hoàn toàn bị áp đảo ở tuyến giữa và những tiền vệ Barca, nhất là Busquets, có quá nhiều khoảng trống và thời gian để khống chế thế trận.

Mùa trước, hệ thống 4-4-2 của Simeone vận hành gần như hoàn hảo. Pellegrini cũng gần làm được như thế với Man City, khi 2 HLV đều đưa đội bóng của họ tới chức vô địch quốc gia. Cùng các hậu vệ cánh, các tiền vệ của Atletico đều có tỉ lệ chuyền bóng thành công từ 81% trở lên, trong khi với Man City là tới 87%.

Ở Atletico, các hậu vệ cánh, Filipe Luis và Juanfran, cùng 4 tiền vệ Tiago, Gabi, Koke, và Turan, đóng góp 32 đường kiến tạo cũng như 14 bàn thắng. Với Man City, Pablo Zabaleta, Aleksandr Kolarov, Fernandinho, Yaya Toure, Silva và Nasri có tới tổng cộng 41 đường kiến tạo và 41 bàn thắng. Để 4-4-2 vận hành tốt nhất, chìa khóa là ở hàng tiền vệ, với sự hỗ trợ thường xuyên từ 2 cầu thủ chạy cánh và 2 tiền đạo.

Khi được triển khai đúng cách, 4-4-2 mang tới sự chắc chắn cho những đội muốn chiến thắng dù không có lực lượng mạnh như đối phương. Chiến thắng 4-0 của Atletico trước kình địch Real Madrid mùa này chính là đỉnh cao của 4-4-2 kiểu Simeone. 2 tiền đạo, Mandzukic và Griezmann, lùi lại để gây áp lực lên Sami Khedira và Toni Kroos, lôi kéo cặp trung vệ Raphael Varane và Nacho ra 2 cánh, tạo ra khoảng trống cho Turan và Saul (người vào thay Koke sau 10 phút). Với việc lên bóng liên tục ở 2 cánh, Atletico đã đánh vào điểm yếu chí tử của Real, khi cả Cristiano Ronaldo và Gareth Bale đều rất miễn cưỡng khi lui về hỗ trợ phòng ngự. Kết quả: cả 4 bàn thắng của Atletico đều là những đường tạt vào từ cánh.

Hai thái cực của sơ đồ 4-4-2 đã được bộc lộ rất rõ qua cách mà Atletico và Man City chơi bóng. Với CLB thành Madrid, họ đá chặt chẽ, tìm kiếm cơ hội phản công và luôn cố gắng có nhiều người hơn đối thủ ở trung tuyến. Ngược lại, Man City thiếu sự ăn ý cũng như cơ động cần thiết cho sơ đồ này. Rốt cuộc, không phải là hệ thống nào, mà là cầu thủ có chơi đúng ý đồ hay không, mới quyết định kết quả trận đấu.