Đường phố Nam Mỹ đã đào tạo nên những ngôi sao lớn ra sao?

Cách đây không lâu, HLV Arsene Wenger từng giải thích tại sao ông lại theo đuổi Luis Suarez vào năm 2013, trước khi chuyển sự chú ý sang tuyển thủ Chile - Alexis Sanchez, người đã gia nhập Arsenal từ Barcelona sau khi Liverpool bán Suarez cho Barca. Wenger nói ông thấy ở họ những tố chất mà các sản phẩm đã hoàn thiện được đào tạo bài bản ở môi trường châu Âu không thể có.

“Khi mọi thứ được công thức hóa, bạn không còn phát triển được các kỹ năng cá nhân, và tinh thần chiến đấu”, chiến lược gia người Pháp phân tích. “Chúng ta đã mất đi những điều đó trong bóng đá. Xã hội đã thay đổi. Chúng ta được bảo vệ hơn nhiều so với 30 năm trước. Chúng ta đều đã thay đổi và trở nên mềm yếu hơn. Nếu chúng ta nhìn khắp châu Âu, rồi nhìn ra thế giới, Nam Mỹ là châu lục duy nhất vẫn đào tạo nên các tiền đạo hàng đầu ngày nay. Bạn sẽ thấy ít nhất 80% các chân sút lớn là từ Nam Mỹ. Châu Âu giờ có ít tiền đạo đỉnh cao hơn. Đức tới World Cup với Miroslav Klose, người đã 35 tuổi. Có thể lịch sử bóng đá đường phố của chúng ta đã chấm dứt. Đó là nơi những cậu bé 10 tuổi có thể đá với những đối thủ 15 tuổi và cậu ta buộc phải tinh ranh một chút và có tinh thần chiến đấu tuyệt vời”.

Marcelo Bielsa, đảm nhận cương vị HLV ĐT Chile từ năm 2007, đã được thừa hưởng một đội bóng đang nổi lên với nhiều tài năng mà Alexis là cánh chim đầu đàn. Bielsa triển khai ở Chile một lối đá tấn công phóng khoáng nhanh chóng được sao chép ở mọi trình độ của nền bóng đá nước này. Trong khuôn khổ đó, Alexis đã tỏa sáng, đầu tiên là tại Barcelona, rồi sau đó ở World Cup, trước khi thuyết phục được Wenger anh là mảnh ghép còn thiếu của Arsenal.

Wenger có lý, và không chỉ với các CLB Anh. Một báo cáo kỹ thuật của UEFA tập trung vào mùa giải Champions League 2013/14 tuyên bố: “Trên hàng công của các CLB hàng đầu, những cầu thủ bản địa giờ có vai trò hạn hẹp hơn nhiều”. Các đội bóng lớn nhất ở châu Âu cũng không đủ kiên nhẫn, họ hiếm khi nào cho một tiền đạo bản xứ tự đào tạo cơ hội đá chính đều đặn ở các giải lớn và những trận quan trọng. Lần gần nhất có một chân sút bản xứ dẫn đầu danh sách ghi bàn ở Champions League là năm 2001: Raul Gonzalez của Real Madrid.

Từ đó tới nay, số tiền đạo tự đào tạo đóng vai trò trụ cột cho Real Madrid, Barcelona, Bayern Munich, Borussia Dortmund, Arsenal, Chelsea, Manchester United và Paris Saint-Germain ở Champions League chỉ đếm trên đầu ngón tay. Vì thế, không có gì ngạc nhiên khi họ đầu tư tiền bạc cho những tài năng tấn công đông đảo ở Nam Mỹ. 4 cầu thủ dẫn đầu danh sách Goal Transfer List mùa hè vừa rồi là Luis Suarez, Angel Di Maria, James Rodriguez và Alexis, đều đến từ Nam bán cầu.

Họ lên đội 1 ở quê nhà từ khi còn rất trẻ và trải nghiệm những điều mà các chân sút đồng trang lứa ở châu Âu chỉ có thể mơ ước. “Tôi chơi không biết bao nhiêu trận trên hàng công ở thị trấn quê nhà, Tocopilla, ngoài đường phố”, Alexis nói. “Tôi chưa bao giờ có một HLV chuyên nghiệp khi còn trẻ, không ai dạy tôi phải sút bóng thế nào. Tôi học mọi thứ mà tôi biết chỉ nhờ chơi bóng ngoài đường phố và điều đó vẫn còn là một phần trong lối chơi của tôi hiện giờ”.

James Rodriguez đá chính từ khi 14 tuổi với CLB Envigado trước khi chuyển sang Argentina khi mới 17, tức là anh đã chơi ở các giải lớn và chuyên nghiệp được gần một thập kỷ, dù mới 23 tuổi. Di Maria vẫn còn đi xúc than với bố cho tới năm 15 tuổi. Thật khó tưởng tượng một cầu thủ ở đội trẻ Barca có được những trải nghiệm như thế. Diego Costa còn “bàng môn tả đạo” hơn: “Tôi chơi trên đường phố ở thị trấn quê nhà với cả người lớn. Cho tới khi tôi tới Sao Paulo, tôi chưa hề chơi cho một đội chuyên nghiệp nào, chỉ đá các giải phong trào và tôi nghĩ cách huấn luyện đó cũng tốt”.

World Cup vừa rồi là tương đối thành công với các đội Nam Mỹ, khi trong tổng số 6 đại diện, 5 đội vào tới vòng 16 đội, thành tích tốt nhất của họ ở một kỳ vô địch thế giới kể từ khi có 32 đội. Báo cáo kỹ thuật của FIFA ở World Cup 2014 ghi nhận điều đó. Argentina được ca ngợi là một đội bóng “với nhiều cá nhân đầy ảnh hưởng, chơi tấn công, những cầu thủ kỹ thuật cá nhân và đi bóng khéo léo”. Tương tự, Chile “kết nối lối chơi rất tốt trên hàng công khi có bóng, thường chiến thắng trong các tình huống tranh chấp tay đôi và sở hữu nhiều cầu thủ kỹ thuật khéo léo”.

Ngay cả nhà vô địch Đức cũng không được khen ngợi như thế, điều cho thấy về mặt cá nhân, Nam Mỹ đang sản sinh ra nhiều tài năng bóng đá nhất. Báo cáo của FIFA chỉ ra có 2 kiểu tiền đạo ở World Cup. Một là tiền đạo làm tường và hỗ trợ phòng ngự; trong khi mẫu tiền đạo kia là những tay săn bàn cá nhân. Mẫu thứ nhất là của hầu hết các đội bóng châu Âu, với Klose hay Olivier Giroud, trong khi mẫu kia là các chân sút Nam Mỹ, bao gồm Neymar, Alexis, Lionel Messi và James Rodriguez.

Trong khi lò đào tạo La Masia ở Barcelona và hệ thống cực kỳ bài bản ở Đức đã sản sinh ra những nhà vô địch châu Âu và thế giới, không thể phủ nhận rằng họ đang kém thế trong việc tôi luyện nên những chân sút đích thực. Thomas Tuchel, cựu HLV Mainz, mô tả lại cách làm việc với các cầu thủ trẻ ở Đức: “Chúng tôi tập trung trước hết vào việc cầm bóng và xử lý khi có bóng. Phòng ngự luôn hướng tới việc giữ bóng nhiều, di chuyển nhiều và chơi đủ quyết liệt. Đó là lối chơi đòi hỏi nhiều năng lượng, tập trung vào kỷ luật chiến thuật và không có chỗ cho sự ngẫu hứng”.

Cách làm việc quá khoa học, vì thế, không thể giúp châu Âu tạo ra những tài năng chỉ có thể trưởng thành từ đường phố như Nam Mỹ.