Chiến dịch "làm sạch" World Cup của cảnh sát Brazil - Tiếng gào thét từ những khu ổ chuột

Những thứ đó giống như một giấc mơ trên thiên đường: bãi biển Sao Conrado thuộc hạng đẹp nhất thế giới chạy dài vô tận, nước biển trong như pha lê và xanh mướt một màu. Những tán cọ lắc lư, những lễ hội thâu đêm suốt sáng và những cô gái mặc bikini đẹp như những thiên thần.

Từ trên những ban công của Royal Tulip Hotel, nơi ĐT Anh sẽ đóng quân trong suốt chiến dịch World Cup 2014, Wayne Rooney cùng đồng đội sẽ được chiêm ngưỡng những cảnh tượng đó, “một góc thiên đường” ở xứ sở Samba.

Nhưng để có được “một góc của thiên đường” nhìn từ ban công của khách sạn 5 sao Royal Tulip, chính phủ Brazil đã phải tốn rất nhiều công sức, tiền của và nỗ lực để “quét sạch rác rưởi” theo bình luận của báo chí phương Tây, tức là phá hủy các khu ổ chuột để làm đẹp mắt quan chức FIFA, IOC cùng du khách quốc tế tới Rio de Janeiro ở các ngày hội World Cup năm nay và Olympic mùa hè 2016. 

Nhưng quan trọng hơn cả, thứ “rác rưởi” mà lực lượng cảnh sát Brazil cần phải “dọn sạch sẽ” chính là các băng đảng buôn bán ma túy ở những fevala (khu ổ chuột) nhằm đảm bảo an toàn cho World Cup cũng như người hâm mộ nước ngoài.

Chiến dịch “quét sạch rác rưởi” được chính phủ Brazil triển khai ngay từ năm 2007, khi Brazil giành quyền đăng cai ngày hội bóng đá thế giới lần thứ 20. Tuy nhiên, chỉ khi 1 chiếc trực thăng của cảnh sát bị Comando Vermelho - băng đảng kiểm soát phần lớn các khu ổ chuột ở Rio dùng súng rocket bắn tan xác trong cuộc đụng độ ở Vila Cruzeiro năm 2009, thì cuộc chiến giữa cảnh sát với các băng đảng mới thực sự bắt đầu, khi chính phủ tung Lực lượng Đặc cảnh Trấn áp tội phạm (Pacifying Police Units -UPPs). 

Những cuộc ra quân của các đơn vị UPPs thường diễn ra vào lúc hoàng hôn. Điển hình như cuộc tấn công của đơn vị này vào Mare - khu ổ chuột nằm ngay sát sân bay Rio với 130.000 cư dân nghèo sinh sống. 

Theo ghi nhận của phóng viên BBC thường trú ở Sao Paulo, bà Julia Carneiro thì vào thời điểm nhá nhem tối ngày 30/3/2014, hơn 1.000 cảnh sát của UPPs với trang thiết bị khí tài hiện đại và xe bọc thép bất ngờ ập vào Mare. Kết quả là, 27 tên bị tiêu diệt tại chỗ cùng hàng trăm tên tội phạm khác bị bắt và bị thương.

Kể từ cuộc chiến “bình định và san phẳng” favela Vila Cruzeiro - “cơ quan đầu não” của tập đoàn tội phạm khét tiếng nhất Brazil là Comando Vermelho, UPPs liên tục mở “những cuộc tấn công lúc hoàng hôn”. Nhưng trên thực tế, theo nguồn tin từ In Sight Crime, UPPs chỉ kiểm soát được 30 trong tổng số 1.000 khu ổ chuột ở Rio de Janeiro.

“Số rác” mà các đơn vị UPPs “dọn dẹp” được là quá ít, chỉ 0,03% so với mục tiêu. Thế nên, VCK World Cup 2014 càng tới gần thì các băng đảng tội phạm lại càng hoạt động liều lĩnh và táo tợn. Cuộc chiến với các băng đảng tội phạm nguy hiểm xem ra quá sức với UPPs.

Vậy thì phải làm thế nào? Theo In Sight Crime, sau UPPs, Brazil tung ra BOPE (Batalho de Operacoes Policiais Especiais) - một tiểu đoàn cảnh sát đặc biệt thuộc Cảnh sát bang Rio de Janeiro. Logo biểu tượng của BOPE là hình chiếc sọ người bị một thanh kiếm đâm xuyên từ trên xuống dưới. 

Lực lượng này chính là khắc tinh lớn nhất của các băng đảng ỏ Rio từ năm 1978. Khác với UPPs ra quân lúc hoàng hôn, BOPE làm chiến dịch truy quét vào ban đêm, xe của họ không đèn, lầm lũi, gặp đối tượng là tiêu diệt ngay tức khắc. 

Cách “một góc thiên đường” nơi ĐT Anh đóng quân ở khách sạn sang trọng Royal Tulip như đã nói ở trên chỉ nửa dặm là Rocinha, khu ổ chuột nhếch nhác của khoảng 200.000 cư dân nghèo sống trong tuyệt vọng. Và cũng giống như 1.000 khu ổ chuột khác ở Rio, Rocinha là đối tượng tấn công quyết liệt của BOPE vào những đêm cận kề World Cup. 

Màn đêm ở Rocinha favela - theo miêu tả của Daily Mail: “thường xuyên đỏ lửa với những tiếng súng nổ, tiếng gào thét sợ hãi của người dân nghèo vô tội dính đạn lạc. Xen lẫn những mùi hôi thôi của rác rưởi, còn có cả mùi khét của thịt cháy”.

Sau mỗi cuộc chiến của BOPE và băng đảng ở Rocinha, kết cục ra sao? Brazil không công bố về con số thương vong và thiệt mạng của cảnh sát và tội phạm. Nhưng một người dân ở Rocinha kể với Daily Mail: “Cảnh sát thường lặng lẽ tới đây vào ban đêm, không đèn, không tiếng động. Sau một trận đụng độ, buổi sáng hôm sau chúng tôi tìm thấy 4 thi thể, có 1 thi thể đứt lìa tay. Họ không phải tội phạm mà là dân thường”.

Vì sao tiểu đoàn BOPE lừng danh chỉ xuất quân vào lúc nửa đêm? Phải chăng vào thời điểm ấy các băng đảng mới tụ tập ở các khu ổ chuột cho họ diệt gọn? 

Đêm 23/05 năm ngoái, trong một đợt tấn công truy quét, 25 cảnh sát ưu tú của BOPE bắt sống được một đối tượng mà họ tình nghi là đầu nậu ma túy lớn ở Rocinha. Sau 40 phút tra tấn, đối tượng không khai đồng bọn nên bị thủ tiêu ở một khu rừng gần đó. 

Nhưng không lâu sau, qua xác minh, BOPE mới biết họ… nhầm, vì “đối tượng” đó là Amarildo Sr, 42 tuổi, làm nghề thợ nề chứ không thuộc băng đảng ma túy nào. Tuần trước, tức chưa đầy 1 tháng trước lễ khai mạc VCK World Cup, BOPE lại bắn hạ một “đối tượng tình nghi” trên bãi biển Copacabana ở Rio. Tuy nhiên, “đối tượng” thực chất lại là một anh làm nghề DJ.

Nhưng ngoài khu rừng vùi xác Amarildo Sr, người dân nghèo ở Rocinha còn phát hiện ra một bãi rác có tên Grumari Forest bốc ra mùi thịt cháy khét lẹt. Từ ấy, họ gọi bãi rác ấy bằng cái biệt danh rùng rợn: “Lò vi sóng”. 

Và từ “Lò vi sóng” tới những cái chết của ông thợ nề và anh DJ đã làm dấy lên những làn sóng biểu tình chống cảnh sát trên khắp lãnh thổ Brazil. Tuy nhiên, những favela nghèo ở Rio như Rocinha hằng đêm vẫn vang lên tiếng súng của BOPE, tiếng khóc của ai đó. 

Vì VCK World Cup 2014 cần phải đảm bảo an toàn tuyệt đối, không ma túy, không tội phạm cướp bóc.

Amarildo de Souza Jr, cậu nhóc 8 tuổi ở Rocinha, con trai ông thợ nề nghèo giống… tội phạm bị thủ tiêu năm ngoái bình thản thổ lộ với Daily Mail: “Bố tôi chỉ là một nạn nhân ở Rocinha. Tôi hy vọng những người cảnh sát đó phải vào tù nhưng họ có giấy phép giết người. 

Những cuộc biểu tình phản đối World Cup của người dân, đặc biệt là dân ở favela - cái nôi sản sinh ra nhiều quái kiệt sân cỏ như Pele, Garrincha, Romario, Ronaldo hay Ronaldinho nói lên điều gì? 

Họ yêu bóng đá cháy bỏng, nhưng ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh đến Brazil mang lại lợi cho ai thì đại bộ phận dân nghèo thấp cổ bé không biết. Họ chỉ biết rằng, cuộc sống của họ ngày càng ngột, ngạt, nghèo. Họ thất nghiệp, họ mất nhà, họ mất người thân.

Một cậu nhãi ranh mới 8 tuổi nhưng đã hiểu đời hay buộc phải… thạo đời như Amarildo de Souza Jr cũng biết điều đó. Cậu nói: “World Cup đến rồi nó cũng đi nhưng nghèo đói và bạo lực sẽ không chấm dứt ở đất này”.