Mặt trái của cách mạng 4.0 trong bóng đá

Những HLV của thời đại mới
Con đường đến với bóng đá đỉnh cao của Andre Villas-Boas là hình mẫu trong mơ với những ai nuôi mộng cầm quân ở những đội bóng hàng đầu. Mọi người đều biết Villas-Boas là trợ lý cũ của Jose Mourinho, nhưng ít ai ngờ ông bước vào thế giới bóng đá với tư cách “HLV qua màn ảnh nhỏ”.

Năm 16 tuổi, ông tình cờ biết mình sống chung một khu nhà với Sir Bobby Robson, HLV trưởng Porto thời điểm ấy. Sau nhiều buổi rình mò, Villas-Boas gặp Robson để tranh cãi về chiến thuật.

Đôi bên cãi nhau nảy lửa và kết thúc bằng lời mời từ ông già người Anh: “Nếu cháu giỏi như vậy thì làm HLV đi”. Kể từ đó, Villas-Boas trở thành trinh sát viên thăm dò đối phương của Robson. Đổi lại, ông giới thiệu chàng trai trẻ người Bồ Đào Nha đến Scotland học chứng chỉ huấn luyện bóng đá. Năm 20 tuổi, Villas-Boas đã sở hữu bằng UEFA Pro, rồi lập tức có vị trí GĐKT ở ĐTQG British Virgin Islands.

Villas-Boas từng là ngoại lệ đặc biệt trong bóng đá: Một HLV đi lên chuyên nghiệp khi còn rất trẻ, chưa bao giờ đá bóng và cầm quân ở những CLB có cầu thủ còn nhiều tuổi hơn mình. Nhưng sau nhiều năm, đến thời điểm hiện tại, những người như ông không còn hiếm nữa. Thuyền trưởng hiện tại của RB Leipzig là Julian Nagelsmann, một người mới 32 tuổi nhưng đã có 7 năm làm HLV. Đồng nghiệp của ông tại  Bremen là Florian Kohfeldt cũng mới chỉ 37 tuổi.

Phong cách huấn luyện của những HLV thời đại mới như Villas-Boas, Nagelsmann hay Kohfeldt đều có một điểm chung: Sùng bái dữ liệu. Trong trường hợp của Villas-Boas, ông có công thức chung cho mọi đội bóng mình dẫn dắt. Tại Porto, Chelsea hay Tottenham, Villas-Boas đều sử dụng hai tiền vệ đánh chặn ở khu trung tuyến, cùng một tiền đạo càn lướt phía trên. Cách làm đó không khác nào điều khiển cầu thủ trong trò chơi điện tử.

Ngoài những HLV điều khiển đội bóng như chơi game, cách mạng 4.0 trong bóng đá còn tạo ra một nghề nghiệp hoàn toàn mới: Chuyên gia phân tích dữ liệu. Người nắm vị trí này ở các CLB nhận lương cao ngất ngưởng dù kinh nghiệm làm việc gần như không có. Nguồn gốc của họ trước khi đến với bóng đá cũng trên trời dưới bể: sinh viên mới ra trường, biên tập viên, phóng viên, quản lý một nhóm thanh niên yêu thích bóng đá trên mạng, thậm chí là cả những người thất nghiệp.

Những hệ lụy khó lường
Billy Beane, người tiên phong áp dụng phân tích dữ liệu vào môn bóng chày, và sau này là bóng đá cũng thừa nhận thành công của ông đến từ một khoảnh khắc không số liệu nào mô tả được. Người mang về kỷ lục 20 trận thắng liên tiếp của Athletics tại MLB (giải bóng chày nhà nghề Mỹ) là Scott Hatteberg, một chuyên gia bỏ bóng nhưng hôm đó anh lại đánh bóng ăn điểm trực tiếp! Có điều, chia sẻ của Beane chẳng được giới quản lý bóng đá đếm xỉa tới.

Các CLB tiếp tục áp dụng phân tích số liệu máy móc và cứng nhắc vào thể thao, với chuyên gia là những thanh niên trẻ măng không hiểu gì về bóng đá. Từ phân tích số liệu, một vài người trong số họ dần đảm nhiệm cả công tác tuyển trạch, quản lý nhân sự. Những hệ lụy bắt đầu từ đó.

“Những HLV ra đời trong thời buổi cách mạng dữ liệu đều có một điểm chung: Họ rất sợ thua cuộc.Bởi vậy, thay vì tìm cách giành chiến thắng để tận hưởng vinh quang, họ chỉ cố gắng lắm mọi cách để ngăn thất bại xảy ra”, Juan Mata từng nói như thế

Lối đá sử dụng 2 tiền vệ đánh chặn của Villas-Boas là sản phẩm tiêu biểu của một người sợ thua như thế. Ở CLB nào ông cũng thua rất ít, nhưng bù lại thì hòa rất nhiều. Do đó Villas-Boas chỉ có thể thành công ở Porto và Zenit, những CLB có tiềm lực tài chính mạnh hơn rất nhiều so với phần còn lại ở giải quốc nội. Khi chuyển tới Chelsea và Tottenham, những thành công tương tự không bao giờ đến.

Một hệ lụy khác của việc tôn sùng số liệu trong huấn luyện bóng đá là sự tuyệt chủng của những số 10 cổ điển. Không còn những người như Riquelme nữa, thay vào đó là mẫu tiền vệ đa năng kiểu Eriksen, một cầu thủ có thể đá ở mọi vị trí.