'3 trung vệ' là cái tát vào mặt EURO 2020

Ngày xưa, mỗi khi World Cup chuẩn bị kết thúc là giới bóng đá khắp nơi hào hứng chờ nghe đánh giá của tiểu ban kỹ thuật FIFA. Họ đều là những tên tuổi lớn, được FIFA quy tụ vào bộ phận chuyên đúc kết các vấn đề chuyên môn, sẽ báo cáo và thảo luận sau giải. “Mốt” mới về cách chơi trong bóng đá ngày xưa thì luôn đặc sắc, đầy ắp, chỉ sợ giới chuyên môn học hỏi không kịp! Thế rồi, nét mới hiếm dần qua bao thập kỷ. Chiến thuật bão hòa. Cho đến khi các nhà chuyên môn đành phải có lần đầu tiên kết luận: “Chẳng có phát kiến mang tính cách mạng nào nữa”. Từ cột mốc lịch sử của kỳ World Cup 1990 ấy, kết luận của tiểu ban kỹ thuật FIFA sau mỗi kỳ World Cup cũng chẳng đáng để chờ đợi nữa. Làm gì có lối chơi mới, để mà nghe!

Nói vậy có nghĩa, cách chơi dùng 3 trung vệ không mới mẻ gì. Sao nó lại bỗng trở nên  cực kỳ “thời thượng” tại EURO này?

Bỉ, Đức, Hà Lan đều dùng sơ đồ chiến thuật có 3 trung vệ trong tất cả các trận đấu của họ tại EURO này. Có 8 đội khác đã dùng sơ đồ có 3 trung vệ, ít ra là trong một hoặc vài trận. Pháp là đội gần như không bao giờ chơi theo kiểu này, nhưng họ vẫn dùng 3 trung vệ khi bước vào giai đoạn knock-out. Anh cũng vậy: dùng sơ đồ tương tự để chọi với người Đức. Bắc Macedonia lần đầu góp mặt ở một giải lớn, ra mắt với sơ đồ có 3 trung vệ. Đan Mạch thì chuyển sang cách chơi này sau 2 trận thua. Và họ lập tức làm nên kỳ tích, trở thành đội đầu tiên trong lịch sử EURO vượt qua vòng bảng dù thua cả 2 trận đầu tiên (Đan Mạch đi tiếp nhờ tư cách nhì bảng chứ không cần vé vớt, và họ thẳng tiến đến bán kết).

Người ta rập khuôn lối chơi của Thomas Tuchel, khi HLV này tiếp quản Chelsea vào giữa mùa bóng, đổi sang cách chơi có 3 trung vệ, và thành công vang dội ở cả Premier League (vào Top 4) lẫn Champions League (vô địch)? Đấy chỉ là một ví dụ. Mùa bóng vừa qua, Inter của HLV Antonio Conte cũng vô địch Serie A với sơ đồ chủ đạo có 3 trung vệ. Thật ra, nếu cần tìm một ấn tượng sâu đậm thì Atalanta mới là điển hình, hơn mọi nhà vô địch. Đội bóng ít tên tuổi này tiếp tục thành công, không chỉ ở Serie A hoặc Champions League, mà còn là CLB có nhiều ảnh hưởng tại EURO 2020. Tân HLV Julian Nagelsmann của Bayern Munich tỏ ra ưa thích công thức này. PSG sắp tới cũng có thể chơi như vậy, qua suy luận của giới quan sát khi họ nhìn vào thị trường chuyển nhượng.

Nhìn chung, cách chơi với 3 trung vệ (với các sơ đồ 3-4-3; 3-4-1-2; 3-4-2-1; 3-5-2; 3-5-1-1) có ưu điểm là tấn công mạnh mẽ và dễ dàng ở 2 cánh, lại chắc chắn trong việc bọc lót do có 1 trung vệ hỗ trợ (như libero) cho 2 trung vệ khác. Cách chơi này dễ đem lại hiệu quả tức thời (không phải chuẩn bị quá công phu) và lấy phòng thủ làm nền tảng, nên được ưa chuộng. Tuchel vừa đến Chelsea đã chuyển sang cách chơi này và lập tức thành công là vì vậy. HLV Kasper Hjulmand (Đan Mạch) cũng thành công theo con đường này vì ông buộc phải rũ bỏ tất cả sau khi mất ngôi sao lớn nhất và duy nhất trong đội, Christian Eriksen. Khi phải chơi theo một cách hoàn toàn khác, không hề chuẩn bị, Hjulmand chọn 3-4-3!

Dĩ nhiên, được chỗ này phải mất chỗ khác. Muốn có đến 3 trung vệ thì sẽ không có cặp tiền vệ lá chắn. Tổng quát hơn, đâu có thứ gì trên đời vừa “dễ”, lại vừa “hay”! Hjulmand không còn cách khác, mới phải chơi 3-4-3, và thành công của ông thật đáng ngưỡng mộ. Còn Joachim Loew (Đức) hoặc Roberto Martinez (Bỉ) đều lộ rõ sự kém cỏi khi chỉ biết đi theo con đường đơn giản. Họ thất bại như một lẽ tất yếu, vì không nghĩ ra điều hay ho nào. Tổng quát nhất: sự phổ biến của cách đá có 3 trung vệ nói lên giá trị chuyên môn thấp của EURO 2020 - đa số chọn con đường 3 trung vệ vì không phải chuẩn bị quá công phu.