EURO 2020: Sự thống trị của 'cá thể Alpha'

Lãnh đạo kiểu alpha

Thuật ngữ này lần đầu tiên xuất hiện trong lĩnh vực nghiên cứu linh trưởng học: các nhà khoa học đã khám phá rằng các loài như tinh tinh và khỉ đột cũng có cấu trúc xã hội và hệ thống phân cấp, với một cá thể thống trị được gọi là alpha. Con đực alpha giành vị thế đó nhờ phô trương được quyền lực và sức mạnh thể chất. Trước những năm 1960, thuật ngữ này chưa được dùng để mô tả hành vi của con người.

Nó trở nên phổ biến sau khi cuốn sách “Chính trị tinh tinh” được xuất bản, so sánh trực tiếp giữa hành vi của con người và tinh tinh, bao gồm hành vi thống trị của các cá thể alpha. Nó trở nên dễ hình dung hơn khi được sử dụng trong bối cảnh là chiến lược tranh cử Tổng thống của Al Gore.

Những cá thể alpha cũng được ghi nhận như là tượng trưng cho những mặt tối của con người. Nhà tâm lý học Scott Lilienfeld của Đại học Emory đã thực hiện một nghiên cứu hấp dẫn về sự phổ biến của các loại tính cách liên quan đến bệnh thái nhân cách với… 42 Tổng thống Hoa Kỳ từ trước đến nay. 

Để thực hiện công việc khó khăn này, Lilienfeld và nhóm của ông đã phải tích cực liên hệ với các nhà sử học để tìm ra những đặc điểm tích cực lẫn tiêu cực liên quan đến tính cách của các Tổng thống, đồng thời tìm ra mối liên quan với hiệu suất làm việc và năng lực lãnh đạo của họ.

Kết quả thật bất ngờ: các Tổng thống có điểm lãnh đạo cao đột biến khi họ sở hữu một dạng tính cách của những kẻ thái nhân cách có tên “thống trị không sợ hãi”, tức là sự áp đảo người khác mà không hề có chút ăn năn gì về hành vi của mình. Một đặc điểm tính cách phản ánh “sự táo bạo thường thấy ở những kẻ thái nhân cách” - Lilienfeld nhận xét.

Nghiên cứu này của ông được xuất bản trên Tạp chí Nhân cách và Tâm lý xã hội vào năm 2012, nhấn mạnh rằng “thống trị không sợ hãi” có liên quan đến “tăng hiệu suất của Tổng thống, về khả năng lãnh đạo, thuyết phục cũng như quản lý khủng hoảng và điều tiết các mối quan hệ với quốc hội”. Nó cũng liên quan đến năng lực “khởi xướng các dự án mới và được xem như hình mẫu toàn cầu”.

Lợi thế cạnh tranh

Vì sao một dạng tính cách có vẻ xấu lại tạo ra những lãnh đạo hiệu quả? Một nghiên cứu khác của Đại học Florida chỉ ra rằng những cá thể alpha như vậy không hẳn có ham muốn mạnh mẽ hơn, mà đơn giản là họ chỉ ít xung đột nội tâm hơn. Họ ít mặc cảm và suy nghĩ quá mức khi phải hành động theo những gì mong muốn. Vì chỉ hành động theo trí tưởng tượng sáng tạo không bị giới hạn quá mức bởi đạo đức, họ thường đưa ra những ý tưởng táo bạo và theo đuổi nó đến cùng.

Trong thể thao đối kháng nói chung và bóng đá nói riêng, cá thể alpha cũng thường nhận được sự tôn trọng và giành phần thắng nhiều hơn: “Gần như có niềm vui thật sự trong Chiellini, điều mà bạn không thường thấy trong thời điểm như thế. Nó đại diện cho đội Ý. Có thể nó không giúp họ thắng luân lưu, nhưng đấy là kết tinh của tinh thần, niềm tin và thái độ trong khoảnh khắc ấy. Anh ta đại diện cho “nền văn hóa” mà (Roberto) Mancini đã xây dựng thành công”.

Vài giờ sau khi Ý đánh bại Tây Ban Nha trên chấm luân lưu, một bằng chứng khác của cá thể alpha được nhắc đến, cũng trên chấm 11 mét. Thủ môn Emiliano Martinez đã cản phá thành công 3 quả phạt đền của Davinson Sanchez, Yerry Mina và Edwin Cardona, giúp Argentina đánh bại Colombia ở bán kết Copa America 2021. Đấy không chỉ là kết quả của tài năng đơn thuần: Martinez đã làm dao động đối phương bằng những lời khiêu khích, thậm chí là thóa mạ.

“Quả bóng ấy trông hơi to với mày đấy”, Martinez nói mới Mina, người rõ ràng đã bị tác động. “Tao hiểu mày lắm. Mày đang lo lắng, tao có thể thấy mày đang lo lắng. Tao biết là mày sẽ sút vào đâu”. Mina sút hỏng ngay sau đó. Emiliano đã chiến thắng trong cuộc chiến tinh thần, với cách tương tự Chiellini đã chứng tỏ quyền lực trước người Tây Ban Nha, dù Ý là đội hoàn toàn bị áp đảo trong 120 phút.

Ngay ngày hôm sau, các trang mạng tung lên một bức ảnh khác ghi lại cảnh Sergio Ramos bẹo má Chiellini, với một sự tự tin của những cá thể alpha ngang hàng, trái ngược với khuôn mặt bối rối của Alba. Rõ ràng việc những đội bóng sở hữu những cầu thủ mang hình bóng alpha là một lợi thế đáng kể, khi trình độ các nền bóng đá ở châu Âu ngày càng thu hẹp lại.

Rạng sáng 12/7 tới, ngoài những lựa chọn chiến thuật, chúng ta cũng có thể sẽ được xem lại những biểu hiện sống động của xã hội con người như thế trong trận chung kết, khi các cá thể alpha lên tiếng. Và đấy là điều khiến bóng đá hấp dẫn: có rất nhiều con đường để chiến thắng.