50 năm sự kiện ngoại giao bóng bàn

Đã tròn nửa thế kỷ trôi qua, Zhang Xielin vẫn còn nhớ như in những gì đã diễn ra hồi tháng 4/1971. Hồi đó, Zhang vinh dự góp mặt vào đội tuyển Trung Quốc dự giải vô địch bóng bàn thế giới lần thứ 31 trong lịch sử. Zhang cùng với Lin Huiqing đã giành HCV nội dung đôi nam nữ trong giải đấu được tổ chức tại Nagoya (Nhật Bản). Tuy nhiên, tấm HCV ấy không phải điều khiến Zhang nhớ nhất. Đáng nhớ nhất phải là vụ “đi nhầm xe lịch sử”.

Zhang, năm nay đã 80 tuổi, kể lại: “Trên xe bus chở đội tuyển bóng bàn Trung Quốc, chúng tôi cười đùa với nhau rất thoải mái. Rồi tất cả bỗng im bặt. Chúng tôi phát hiện trên xe có vị khách không mời. Đó là cây vợt Glenn Cowan của đội tuyển bóng bàn Mỹ. Thì ra Cowan lơ đễnh thế nào đã lên nhầm xe mà không biết”.

Chẳng phải vô cớ mà Zhang và các đồng đội đang cười đùa rôm rã bỗng im bặt khi có sự xuất hiện “từ trên trời rơi xuống” của một cây vợt người Mỹ. Hồi đó, quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ vẫn đóng băng suốt hơn 2 thập kỷ.

Bầu không khí im lặng chỉ bị phá vỡ khi cây vợt từng 3 lần vô địch thế giới Zhuang Zedong tiến về phía Cowan. Zhuang tặng Cowan chiếc khăn lụa làm món quà lưu niệm. Vào thời điểm ấy, cả Zhuang và Cowan đều chưa ý thức gì về cái gọi là “ngoại giao bóng bàn” về sau cả.

Các tay phóng viên ảnh chộp được cảnh Zhuang và Cowan bắt tay nhau và trao những nụ cười cho nhau. Zhang kể tiếp: “Ngày hôm sau, hình ảnh đó xuất hiện trên mặt báo và gây hiệu ứng rất tích cực. Mọi người có cảm giác Trung Quốc và Mỹ sắp có thể cải thiện quan hệ giữa đôi bên”.

Ngày 10/4/1971, đội tuyển bóng bàn Mỹ sang Trung Quốc thi đấu giao hữu theo lời mời từ phía Trung Quốc. Lời mời được đưa ra quá đỗi bất ngờ. Đội tuyển bóng bàn Mỹ vốn đinh ninh rằng sau khi dự giải vô địch bóng bàn thế giới tại Nagoya, họ sẽ lên đường về nhà. Những cây vợt bóng bàn Mỹ trở thành những công dân Mỹ đầu tiên đặt chân tới Trung Quốc sau gần 1/4 thế kỷ.

Trong sự kiện thi đấu giao hữu bóng bàn Trung – Mỹ này, Yao Zhenxu là cây vợt so tài cùng Cowan (người đã qua đời vào năm 2004). Yao vẫn nhớ trận đấu với Cowan, Yao đã thắng với tỷ số 21-12, 21-14. Sau trận Cowan còn cảm ơn Yao vì “một trận đấu nghiêm túc”.

Hồi đó, trình của những cây vợt Mỹ dưới trình của các cây vợt Trung Quốc đáng kể. Nên thỉnh thoảng các cây vọt Trung Quốc chủ động để các cây vợt Mỹ ghi điểm cho tỷ số trận đấu bớt chênh lệch, để bầu không khí thi đấu giao hữu giữa đôi bên thêm tinh thần hữu nghị. Yao (giờ đã 74 tuổi) chỉ về sau mới nhận ra ông đã góp phần vào một sự kiện lịch sử. Yao cho biết: “Nhờ có ngoại giao bóng bàn, chúng tôi đã góp phần thay đổi thế giới. Nhờ có ngoại giao bóng bàn, người dân Trung Quốc và người dân Mỹ đã bắt đầu thân thiện với nhau”.

Một thành viên của đội tuyển bóng bàn thi đấu giao hữu tại Trung Quốc hồi ấy, nữ cây vợt Judy Bochenski về sau chia sẻ: “Chuyến du đấu của chúng tôi tại Trung Quốc hết sức bất ngờ. Nó nằm ngoài dự tính của chính chúng tôi cũng như ngoài dự tính của tất cả mọi người. Nhưng đó là chuyến đi đúng nơi và đúng thời điểm. Có thể nói, chúng tôi là cầu nối, là chất xúc tác để Trung Quốc và Mỹ hoàn thành những gì họ đang cố gắng làm vào hồi đó: liên lạc với nhau”.

Sự kiện ngoại giao bóng bàn đã mang đến niềm tin cho cả phía Trung Quốc và phía Mỹ, niềm tim vào sự thiện chí và khả năng có thể phá băng trong mối quan hệ giữa đôi bên. Sau đó, Ngoại trưởng Mỹ, Henry Kissinger tới thăm Trung Quốc. Sang năm 1972, đến lượt Tổng thống Mỹ, Richard Nixon. Đến năm 1979, quan hệ Trung – Mỹ chính thức được bình thường hóa trở lại.