Đằng sau sự sụp đổ của Anzhi Makhachkala: Quân tốt thí bóng đá trên bàn cờ chính trị

TỪ TEREK GROZNY...
Tính đến trước năm 2008, chỉ có vỏn vẹn 1 mùa CLB Terek Grozny xuất hiện ở giải VĐQG Nga. Thế rồi, đội này lại vươn lên đẳng cấp cao nhất và trụ vững tại đấy suốt 5 năm nay. Đầu năm 2011, Terek Grozny bỗng gây đình đám khi công bố cựu danh thủ Hà Lan Ruud Gullit giữ ghế HLV trưởng.

Dĩ nhiên, Gullit thì ai cũng biết. Và qua đó, người ta biết luôn cái đội Terek “vô danh tiểu tốt” nọ. Với đại tá Ramzan Kadyrov, việc thế giới biết đến CLB Terek mà ông giữ ghế chủ tịch chỉ là chuyện phụ. Chuyện quan trọng hơn là người ta biết rằng thủ phủ Grozny của nước CH Chechnya có một đội bóng tham gia giải VĐQG Nga.

Có bóng đá đỉnh cao là... có tất cả. Nói cách khác, Terek Grozny có thể làm cho thế giới bên ngoài thay đổi suy nghĩ, thay đổi cái nhìn về vùng Chechnya khét tiếng bạo lực, mà chính Kadyrov cũng đang là người đứng đầu. Một công dân Anh muốn đến Chechnya sẽ được cơ quan ngoại vụ khuyến cáo “không nên, vì lý do an ninh”. Nhưng đến nơi mà Ruud Gullit đang huấn luyện một CLB bóng đá đỉnh cao? Dĩ nhiên, đấy lại là một câu chuyện khác.

Chechnya giờ đã bình an, phát triển. Không chừng, Chechnya còn tham gia đăng cai một số trận đấu của World Cup 2018 chứ chẳng chơi! Ấy là thông điệp mà Ramzan Kadyrov, nhà lãnh đạo Chechnya kiêm chủ tịch Terek Grozny muốn gửi đi khắp thế giới. Ông muốn Gullit kể lại “cho cả thế giới”, rằng nếu thấy một nhân viên đưa thư đeo súng bên mình thì đấy chỉ là thói quen, hơn là để tự vệ!

Câu chuyện về Ruud Gullit ở Chechnya đại khái là như thế. Ông nhận lương hậu hĩnh như chính Gullit khoe: “Dĩ nhiên, tôi kiếm được rất nhiều tiền”. Song ông cũng nhận cả sự thú vị của một công việc có chất phiêu lưu mạo hiểm. Và ông chia tay Terek sau 6 tháng, sau khi đã đạt cả hai mục đích vừa nêu.

… ĐẾN ANZHI MAKHACHKALA
Đúng lúc Kadyrov giới thiệu HLV trưởng Gullit cho Chechnya thì tại Makhachkala, thủ phủ của nước CH Dagestan, tỷ phú Suleyman Kerimov cũng vội vã mua lại Anzhi, một CLB còn non trẻ hơn rất nhiều so với Terek Grozny. Anzhi Makhachkala được thành lập vào năm 1991, góp mặt lần đầu ở giải VĐQG Nga vào năm 1999, rồi lại rớt hạng vào năm 2002. Lịch sử hiện đại của Anzhi coi như chỉ bắt đầu vào năm 2010, khi họ trở lại giải VĐQG Nga lần nữa.

Nói cho chính xác thì người đứng đầu nước CH Dagestan là Magomedsalam Magomedov nhường 100% cổ phần ở đội bóng cho Kerimov. Đổi lại, doanh nhân đồng thời là chính khách Kerimov hứa hậu thuẫn cho Dagestan (hoặc cho Magomedov) về mặt tài chính.

Hàng trăm triệu USD lập tức được đổ ra để xây dựng cơ sở hạ tầng. SVĐ 40.000 chỗ Anzhi-Arena được xây dựng để đáp ứng quy định của UEFA. Thế giới biết đến Chechnya vì Gullit thì thế giới cũng phải biết đến Dagestan vì nhà vô địch World Cup 2002 Roberto Carlos. Sau Roberto Carlos, Anzhi lại ký hợp đồng với hàng loạt tên tuổi khác. Ghế huấn luyện có phù thủy Guus Hiddink. Đội hình trên sân có Samuel Eto’o - với mức lương kỷ lục thế giới 20,5 triệu euro/năm!

Rõ ràng, chuyện về Anzhi hoặc Terek không phải là những câu chuyện “bóng đá và tiền bạc”, kiểu như Man City, PSG hoặc Monaco. Đấy là những áp-phe chính trị. Bóng đá chỉ là công cụ. và cũng giống như những công cụ khác, nó bị vứt bỏ khi không còn giá trị sử dụng nữa.

MỘNG ĐẸP TAN NHƯ BỌT XÀ PHÒNG
Tại Grozny, HLV Gullit ra đi theo hình thức bị sa thải. Dù sao, ông đã có được những thứ ông cần trong 6 tháng giữ ghế (thời hạn hợp đồng là 18 tháng, với kế hoạch mua sắm ngôi sao đình đám sau 6 tháng đầu). Đấy cũng chính là thời điểm nỗ lực vận động để Chechnya được chọn làm địa điểm tổ chức World Cup 2018 của Kadyrov thất bại.

Muốn xem thêm về sự nổi tiếng, tai tiếng, hoặc các nghi vấn xung quanh nhân vật Kadyrov - ông vua vùng Chechnya - thì chỉ cần tìm kiếm trên Google. Kadyrov sở hữu xe Lamborghini Reventon - loại xe thể thao có giá 2 triệu USD, tốc độ tối đa 355,7km/h, và nhà sản xuất chỉ bán ra ngoài đúng 20 chiếc (có đánh số). Sinh nhật của ông gồm toàn khách mời danh tiếng như Jean-Claude Van Damme, Hilary Swank, Vanessa-Mae, hoặc Seal.

Quyền lực của Kadyrov ở Chechnya là tối thượng suốt nhiều năm gần đây. Đội bóng có một ông chủ như thế, làm sao có thể thiếu tiền? Chẳng qua, Kadyrov không cần bóng đá nữa. Dù sao, Terek Grozny cũng vẫn tồn tại... một cách bình thường. Thế là quá tốt so với tình trạng thảm hại của Anzhi Makhachkala, khi ông chủ Kerimov rao bán toàn đội.

Ban đầu, người ta đồn rằng Kerimov đang có vấn đề về mặt sức khỏe. Sau đó, báo chí Nga lại tràn ngập đề tài về một phi vụ bê bối trong ngành hóa chất, khiến một công ty ở Belarus mất đến 5,5 tỷ bảng, và Kerimov mất khoảng 10% trong tài sản ước tính hơn 4 tỷ bảng của mình.

Đáng chú ý hơn, nhân vật từng sang nhượng CLB Anzhi Makhachkala cho Kerimov là Magomedsalam Magomedov đã phải từ chức hồi đầu năm nay. Khi mối quan hệ tiền - quyền giữa Kerimov và Magomedov không còn nữa, thì ai đoái hoài đến “quân bài” Anzhi Makhachkala? Hỏi một cách cay đắng hơn: đoái hoài để làm gì?

Khi sân nhà là nơi xa lạ
Trên danh nghĩa, Anzhi Makhachkala là CLB đại diện cho Makhachkala - thủ phủ của nước cộng hòa Dagestan trong Liên bang Nga. Còn trên thực tế, các thành viên của CLB này gần như không hề cư ngụ ở Dagestan. Họ ở trong những khách sạn sang trọng tại thủ đô Moscow và tập ở vùng ngoại ô Moscow. Chỉ khi nào “phải thi đấu tại sân nhà”, các cầu thủ Anzhi mới di chuyển hàng ngàn cây số đến Makhachkala (mất gần 3 giờ), đá xong lại bay về Moscow.

Tương tự, đội Terek Grozny mà Ruud Gullit từng huấn luyện là CLB của Grozny - thủ phủ nước cộng hòa Chechnya trong Liên bang Nga. Các thành viên Terek cư ngụ ở Kislovodsk, một thị trấn dành cho nghỉ dưỡng cách Chechnya khoảng 250 km. Đội Terek cũng chỉ bay đến Grozny mỗi khi có trận đấu tại sân nhà. 

******************************
Trong vòng 3 năm, Anzhi lần lượt dùng đến 5 HLV khác nhau. Đó là Gadzhi Gadzhiev (4/2010 - 9/2011), Andrey Gordeev (9/2011 - 12/2011), Yury Krasnozhan (12/2011 - 2/2012), Guus Hiddink (2/2012 - 7/2013) và Rene Meulensteen (từ 7/2013). 

Với 150 triệu euro, Anzhi ký 8 hợp đồng lớn, chỉ để đem về các cầu thủ khá hoặc loại... chưa có tên tuổi. Nổi tiếng nhất là Willian (đến từ Shakhtar Donetsk với giá 35 triệu euro), Samuel Eto’o (đến từ Inter với giá 28 triệu euro) và Yuri Zhirkov (đến từ Chelsea với giá 16 triệu euro). Song hiện giờ họ đang bán quân ồ ạt mà mới nhất là 3 tuyển thủ Nga Igor Denisov, Yury Zhirkov và Alexander Kokorin cho CLB Dinamo Moscow. 

Ngân sách hoạt động của Anzhi trong năm 2012 là khoảng 136 triệu euro, đứng thứ hai ở giải VĐQG Nga, chỉ sau Zenit St Petersburg (215 triệu euro). Đứng sau Anzhi ở Nga là Rubin Kazan (108 triệu euro), Dinamo Moscow (93 triệu euro), Spartak Moscow (80 triệu euro), CSKA Moscow (67 triệu euro)...

Trong khi đó, CLB có ngân sách lớn nhất ở CH Czech là Sparta Prague (12 triệu euro). Kỷ lục ở Romania thuộc về Steaua Bucarest (8 triệu euro). Ngân sách của Porto (BĐN) là 78 triệu euro; của Anderlecht (Bỉ) là 45 triệu euro; của PSG (Pháp) là 150 triệu euro...