Jose Mourinho: Tương lai hay phế tích của La Mã?

Roma chỉ có được 16 chiếc cúp trong gần một thế kỷ tồn tại. Trong đó có một danh hiệu do Mourinho mang về là Europa Conference League. Khi Mourinho gia nhập Roma cách đây 2 năm rưỡi và lái chiếc Vespa màu kem đi một vòng quanh Trigoria, ông nhấn mạnh rằng mình không giống như nữ tài tử Audrey Hepburn trong bộ phim “Kỳ nghỉ ở Rome” khi đến đây.

Vào thời điểm đó, thật khó để tưởng tượng ông sẽ ở đây lâu dài. MU đã sa thải Mourinho vào tháng 12/2018 sau 2,5 năm. Tottenham tiễn Mourinho sau 18 tháng. Một số người cho rằng Mourinho có thể biến khỏi Roma nhanh hơn sau thất bại nhục nhã 1-6 trước Bodo Glimt ở mùa đầu tiên. Cuối cùng, Mourinho vẫn ở đây.

Chưa bao giờ Mourinho cam kết gắn bó với một CLB  nhiều hơn 3 mùa giải. Thời điểm này năm ngoái, ông tuyên bố đã từ chối cơ hội dẫn dắt ĐT Bồ Đào Nha sau World Cup 2022. Sau đó, vào mùa Hè, Mourinho kể rằng ông lại từ chối một lời mời béo bở ở Saudi Pro League. “Tôi đã từ chối lời đề nghị lớn nhất dành cho một HLV trong lịch sử bóng đá, vì tôi đã hứa với các cầu thủ, người hâm mộ và nhà Friedkin”.

Lòng trung thành là một trong những giá trị lâu đời khó phai mờ ở Rome hơn những nơi khác trong bóng đá. Roma là CLB của Francesco Totti, người đã từ chối Real Madrid - nơi anh có triển vọng lớn hơn nhiều để vô địch Champions League và giành Quả Bóng Vàng - để ở lại Roma. Hơn ai hết, Mourinho đã lấp đầy khoảng trống của sự sùng bái mà Totti để lại. Đó là nơi hoàn hảo cho ông - Thành phố vĩnh cửu, từng tuân theo ý muốn của những vị tướng đầy tham vọng muốn trở thành hoàng đế. Nếu sân Olimpico bán hết vé trong 36 trận liên tiếp thì đó là do Mourinho.

Trong trận hòa 1-1 thất vọng với Fiorentina hồi đầu tháng, khi 9 cầu thủ của Roma may mắn giành được một điểm, một biểu ngữ đã xuất hiện trên khán đài Curva Sud: “Đôi mắt chỉ có màu đỏ và vàng. Một tâm hồn đặc sệt chất La Mã. Jose Mourinho muôn năm”.Một người đàn ông sắp 61 tuổi đến từ Setubal hiện được coi là người La Mã. Và ông hiểu họ. Mourinho liên tục trao suất ra mắt cho những cầu thủ tốt nghiệp học viện - tổng cộng là 13 người - có lẽ vì ông đã nhìn thấy giá trị của việc dùng cầu thủ Roma thi đấu cho AS Roma.

“Tình hình ở đây khác với tất cả những nơi khác. Tôi đã cho các cầu thủ ra mắt ở tất cả các CLB từng làm việc. Nhưng các chàng trai ở đây đều là Romanisti, họ là những đứa trẻ từng đến bên ngoài sân tập để xin chữ ký hoặc đi xem các trận đấu. “Khi Niccolo Pisilli ghi bàn trong trận ra mắt đội một trước Sheriff Tiraspol ở vòng bảng Europa League mùa này, cậu nhóc 19 tuổi đã chạy tới khán đài Curva Sud và khóc. Cậu ta khóc cả trong phòng thay đồ. Tôi phải bước ra ngoài, nếu không tôi cũng sẽ khóc”.

Mourinho đã không “chán ngấy” người hâm mộ và giới truyền thông sau 2 năm rưỡi trở lại Serie A. Điều đó hoàn toàn khác biệt: không ai có thể nghi ngờ rằng việc để ông dẫn dắt Roma là sai lầm. Ngay cả những HLV từng giành danh hiệu gần đây nhất cho Roma như Nils Liedholm (1982/83) và Fabio Capello (2000/01) cũng không được kiểu ca tụng đến mức tôn thờ như Mourinho.

Người hâm mộ cảm thấy họ thật may mắn khi có được ông; rằng nếu không có ông, những cầu thủ như Paulo Dybala hay Romelu Lukaku sẽ không bao giờ đến Roma. Và ở Serie A, Mourinho là một ngôi sao siêu việt, nhân cách duy nhất trong giải đấu có lời nói và hành động gây chú ý trên khắp thế giới.

Kể từ lần Mourinho sang Real Madrid vào Hè năm 2010 cùng cú ăn ba tại Inter, không có CLB Ý nào vô địch cúp châu Âu cho đến khi ông trở lại và đăng quang tại Conference League. Đây là danh hiệu đầu tiên của Roma sau 14 năm, trận chung kết châu Âu đầu tiên của họ kể từ năm 1991, và chiến thắng đã kéo hơn 100.000 người hâm mộ đổ ra đường để xem Mourinho đi ngang qua Đấu trường La Mã trên một chiếc xe buýt mui trần. 

Và năm sau là trận chung kết Europa League. “Đây là lần đầu tiên trong lịch sử thành Rome có CLB liên tiếp lọt vào các trận chung kết châu Âu. Vì vậy, bạn có thể tưởng tượng điều đó khó khăn như thế nào. Nếu bạn nghĩ về những đội đã giành được 3 danh hiệu liên tiếp, thì đó là những huyền thoại”, Mourinho nói.

Thật tò mò rằng tại sao chủ sở hữu người Mỹ là nhà Friedkin dường như không vội đề nghị gia hạn hợp đồng với Mourinho. Hợp đồng của ông vẫn còn 6 tháng và đã có tin Newcastle hay đội bóng cũ Chelsea muốn rước HLV này về. Mặc dù vậy, tại sao phải vội vàng nếu Mourinho chân thành muốn ở lại?

Đó là một tình huống khó chịu chưa từng có đối với Mourinho. Ở các CLB khác, ông thường được khen thưởng bằng việc gia hạn hợp đồng nhờ thành công trong năm đầu tiên. Nhưng không phải ở Rome. Vào năm thứ ba trong quá khứ, ông hoặc ra đi trong hân hoan hoặc bị sa thải.

Điều độc đáo ở hiện tại là việc Mourinho muốn ở lại. “Tôi muốn tiếp tục huấn luyện Roma”, ông nói sau trận thua cuối tuần trước. Mourinho thậm chí còn sẵn sàng nhượng bộ. “Với những hạn chế của Luật công bằng tài chính, chúng tôi cần đầu tư vào lứa trẻ và tiềm năng hơn là vào những cầu thủ đã thành danh hết dư địa phát triển”. Đây đồng thời là dấu hiệu của sự yếu đuối, uốn cong đầu gối nhưng cũng là một sức mạnh mới bởi Mourinho biết những CĐV sẽ đón nhận sự ra đi của ông nặng nề như quyết định cho Totti giải nghệ của ông chủ trước. Giống như Julius Caesar từ chối từ bỏ quân đội và từ bỏ Imperium của mình.

Nếu nhà Friedkin có ý định thay đổi HLV, họ sẽ phải đối mặt với nguy cơ suy giảm danh tiếng. Sự biện minh không thiếu. Trong 3 năm rưỡi sở hữu, họ đã chi hơn 800 triệu euro để mua lại CLB, bơm tiền vào dự án và hủy niêm yết Roma khỏi sàn giao dịch chứng khoán. Đó là con số tương tự với số tiền mà chủ sở hữu Suning của Inter đã đầu tư, nhưng không mang lại lợi nhuận tương xứng hơn trên sân như đã xảy ra ở Giuseppe Meazza.

Nhà Friedkin đã biến Mourinho trở thành HLV được trả lương cao nhất Serie A. Chi tiêu chuyển nhượng trong mùa hè đầu tiên của ông bao gồm khoản phí kỷ lục của CLB dành cho Tammy Abraham, là 113 triệu euro vào thời điểm bóng đá chỉ mới trở lại sau những năm đại dịch. Theo một số ước tính, hóa đơn tiền lương của Roma cao thứ ba ở Serie A. Gia đình Friedkin được lợi gì sau tất cả những điều đó?

Đối với NHM, những kỷ niệm mà Mourinho có được khi vô địch Conference League và vào chung kết Europa League 12 tháng sau đó đã gần đạt mức tối đa. Những thứ vô hình như niềm tự hào tràn ngập khắp mái nhà và niềm đam mê được thể hiện rõ ràng trong việc thu tiền tại cổng và bán hàng hóa. 

Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu những thành tích này, thực sự chỉ là mức tối thiểu xét về mặt giá trị tiêu tiền của nhà Friedkin. Kinh tế học của bóng đá hiện đại là tính bền vững có xu hướng xuất hiện trước khi giành được những danh hiệu thứ cấp, và mặc dù việc lọt vào Top 4 mang lại ít uy tín hơn so với việc rước một chiếc cúp xuống Via dei Fori Imperiali, nhưng nó sẽ mở ra doanh thu xoay quanh dự án.

Và Roma cần doanh thu. Hãy nhìn vào khoản lỗ của họ trong 4 năm qua: 204 triệu euro vào mùa 2019/20, 185 triệu euro vào mùa 2020/21, 219 triệu euro vào mùa 2021/22 và ước tính khoảng 102 triệu euro vào mùa giải trước. Một số lý do là Covid-19 và việc thay đổi vị trí giám đốc thể thao Monchi và Gianluca Petrachi. Nhưng chi tiêu chuyển nhượng ròng trong mùa giải đầu tiên của Mourinho cũng phần nào giải thích cho thỏa thuận FFP nghiêm ngặt áp đặt lên CLB.

Việc đứng ở vị trí thứ 6 hai lần liên tiếp là một điều đáng thất vọng và giờ họ đang ở vị trí tương tự. Các CLB Italia từng không tham dự Champions League (như trường hợp của Roma khi Mourinho tiếp quản) đã mạnh mẽ phục hồi. Lazio, đội đã xếp trên Roma trong cả 2 mùa giải trong nhiệm kỳ của Mourinho, chỉ thua 1 trong 5 trận derby cho đến nay và có suất dự Champions League mùa này.

Napoli đã thất bại ở Champions League 2019/20 và 2020/21 nhưng đã trở lại vào năm 2021/22 bằng cách xếp hạng 3 dưới thời Luciano Spalletti. Sau đó, họ đã vô địch Serie A mùa trước, trở thành nhà vô địch thứ 4 trong bốn năm. Liệu Roma có thể không đoạt được Scudetto, đặc biệt khi cả 2 nhà vô địch trước đây là Napoli và AC Milan đều có bảng lương thấp hơn?

Đã gần một thập kỷ trôi qua kể từ khi Mourinho giành chức vô địch giải VĐQG (với Chelsea vào mùa giải 2014/15) và trong khi một số người cho rằng các CLB tiếp theo của ông (MU, Spurs và Roma) không có vị thế cạnh tranh, thì điều đáng ghi nhớ là lễ kỷ niệm 20 năm lần đội bóng Porto của ông vô địch Champions League sắp đến gần.

“Tôi là nạn nhân của tất cả những gì tôi đã làm trước đây,” Mourinho nói trong buổi ra mắt với tư cách là HLV của Roma. Không phải qua con mắt say sưa của những người theo chủ nghĩa La Mã, những người không coi ông là anh hùng của họ. Cũng không thông qua những cầu thủ. Mourinho đã có được sự đồng cảm với những người có thể thấu hiểu "tình yêu cứng rắn" của ông, theo cách mà MU và Spurs không thể làm được. Số bàn thắng muộn mà Roma ghi được là minh chứng cho sự gắn kết giữa họ.

Tinh thần đồng đội không hề suy sụp khi ông loại bỏ 5 cầu thủ sau trận thua 1-6 trước Bodo Glimt và sau đó bán 4 người trong số đó; cũng như khi ông tuyên bố sau thất bại trước Sassuolo rằng đội bóng đã “bị một cầu thủ phản bội”; cũng như khi ông đặt câu hỏi về ngưỡng đau của các cầu thủ bị thương; cũng như khi ông tung Renato Sanches vào sân và rút anh ta ra 18 phút sau đó trong trận thua Bologna gần đây.

Việc lọt vào 2 trận chung kết đó đã làm lu mờ nỗi xấu hổ khi thất bại trước các đội mới lên hạng, trước Bodo Glimt (hai lần), Ludogorets, Slavia Praha, và bị loại khỏi Coppa Italia trên sân nhà trước một Cremonese sắp xuống hạng. Nó đã được sử dụng để giảm nhẹ hành vi của Mourinho đối với các trọng tài, thứ khiến ông và các trợ lý bị đuổi khỏi sân hơn 20 lần, cùng số tiền phạt trị giá hàng nghìn euro.

Điểm yếu bao gồm cả việc Mourinho tự bảo vệ mình khỏi các trọng tài và trả lời toàn bộ cuộc phỏng vấn sau trận đấu với đài truyền hình Ý bằng tiếng Bồ Đào Nha, sau khi ông bị điều tra vì nói rằng trọng tài bắt trận Sassuolo - Roma “không có sự ổn định về mặt cảm xúc cho một trận đấu ở cấp độ này”. Trở lại sân cỏ, đội bóng chỉ cách Top 4 đúng 3 điểm, và vị trí thứ 5 có thể đủ để giành vé dự Champions League nếu Serie A duy trì được ngôi đầu bảng hệ số UEFA.

Vấn đề là Roma, hiện đứng thứ 6, sẽ phải đối mặt với Juventus, Atalanta và Milan. Vì họ chỉ thắng 4 trong 26 trận trước Top 6 trong 2 năm rưỡi của Mourinho, thật khó để mong đợi nhiều. Đặc biệt là ở Turin và Milan, vì phong độ sân khách của Roma rất tệ, khi họ thua 4/8 trận và chỉ có 9 bàn thắng. 

Khi tháng 1/2024 đến gần, gia đình Friedkin có thể ghé qua Đền thờ Janus. Đó là Thần hai mặt, Janus nhìn về cả quá khứ và thời gian phía trước. Mourinho là tương lai hay một phế tích của Roma? Mourinho tuyên bố ông sẵn sàng thay đổi vì CLB. Tại buổi ra mắt, ông đã nói về “thời gian”. “Trong bóng đá, từ này dường như không tồn tại,” Mourinho nói. “Nhưng ở đây thì có. Điều chủ sở hữu mong muốn không phải là thành công hôm nay và rắc rối ngày mai. Họ muốn tạo ra một hệ thống bền vững. Họ muốn để lại một di sản”.

Nhưng liệu việc liên tục không đủ điều kiện tham dự Champions League có bền vững với mức lương này? Một đội bóng có độ tuổi trung bình 29,3 sẽ để lại di sản gì khi Bologna, với HLV trẻ và đội hình trẻ 24,6 tuổi, không chỉ đánh bại đội bóng của Mourinho mà còn đe dọa giành vị trí dự Champions League?  Bỏ chủ nghĩa dân túy sang một bên, việc khuyến khích cầu thủ trẻ có tác dụng gì nếu như Benjaminhirovic, Cristian Volpato và Filippo Missori cũng bị bán để giúp CLB tuân thủ FFP?

Tổng giám đốc Tiago Pinto của Roma đã khéo léo xây dựng một đội hình linh hoạt trước khi mùa Hè tới. Rui Patricio và Leonardo Spinazzola sẽ hết hạn hợp đồng, đồng thời các hợp đồng cho mượn Lukaku, Sardar Azmoun, Diego Llorente và Rasmus Kristensen cũng sẽ kết thúc. Các tân binh chuyển nhượng tự do như Evan N'Dicka và Houssem Aouar có thể được bán để kiếm lời.

Tiềm năng tương đối để định hình lại đội bóng và đi theo một hướng khác là có, nếu nhà Friedkin quyết định như vậy. Trong khi đó, chiếc Vespa của Mourinho đang đợi trên chân đế, sẵn sàng thực hiện một vòng quay khác trên những con đường rải sỏi gập ghềnh trong trường hợp “kỳ nghỉ thành Rome” của ông kéo dài. Tương tự, nó có thể được chuyển về nhà ở London.

Mourinho gợi nhớ đến Jep Gambardella, một nhân vật trong bộ phim đoạt giải Oscar năm 2013 của Paolo Sorrentino, The Great Beauty, ghi lại sự suy tàn của Rome hơn bất kỳ bộ phim điện ảnh nào khác. “Tất cả chúng ta đều đang trên bờ vực tuyệt vọng. Tất cả những gì chúng ta có thể làm là nhìn thẳng vào mặt nhau, bầu bạn với nhau, đùa giỡn một chút… Anh có đồng ý không?”.