TBN giai đoạn 2008-2012 là ĐTQG thành công nhất trong lịch sử. Chưa có đội nào trên thế giới giành 2 chức vô địch châu Âu liên tiếp, kẹp giữa là một chức VĐTG. Và ngôi sao của đội bóng đó chính là Xavi.

Dù chỉ đạt tới đỉnh cao khi đã 28 tuổi, trong phần lớn 6 năm qua, anh chắc chắn là tiền vệ trung tâm hay nhất hành tinh. Có lẽ không cầu thủ nào cầm bóng và điều phối thế trận được như Xavi, tính cả lịch sử bóng đá, khi Barcelona và TBN thường xuyên cầm bóng 60-70% thời gian các trận mà họ thi đấu. Tỉ lệ chuyền bóng thành công của cá nhân Xavi thì thường xuyên ở mức gần 100%.

Những con số đó càng ấn tượng khi Xavi là một tiền vệ kiến tạo và sáng tạo, chứ không phải một người thu hồi bóng, đánh chặn hay chỉ biết chuyền những đường chuyền ngắn đơn giản. Anh là cầu thủ duy nhất trong lịch sử có các đường kiến tạo ở 2 trận chung kết Euro. Xavi là một thiên tài về tư duy bóng đá, kỹ năng ra quyết định của anh khiến đối thủ choáng ngợp, và các đồng đội hết sức vui mừng.

“Tôi xin được nói lời vinh danh một cầu thủ phi thường”, HLV ĐT TBN Vicente Del Bosque nói sau khi Xavi tuyên bố từ giã ĐTQG. “Chúng tôi đã mất một cầu thủ có một không hai ở ĐTQG và sẽ không thể nào tìm ra một người giống anh. Xavi đã là nhân vật chủ chốt trong phong cách chơi bóng và những thành công của bóng đá TBN. Chúng tôi sẽ rất nhớ anh ấy cả ở trong và ngoài sân”.

Các đối thủ đơn giản là không thể lấy được bóng trong chân Xavi. Có anh trong đội hình đảm bảo cho đội bóng của bạn hoàn toàn áp đảo về cầm bóng và trong thời kỳ đỉnh cao của tiki-taka, điều đó đồng nghĩa với những danh hiệu liên tiếp. Ngoài 3 chức vô địch lớn cùng ĐTQG, Xavi còn có 7 chức vô địch La Liga, 3 Champions League và rất nhiều những chiếc cúp nhỏ hơn khác. Rất ít cầu thủ trong lịch sử có một bộ sưu tập danh hiệu như thế, và còn quan trọng hơn, rất ít người có thể tự hào về những màn trình diễn cá nhân khó tin ở các trận cầu lớn như Xavi: đè bẹp Manchester United ở Wembley năm 2011, hay chiến thắng trước Italia ở Kiev năm 2012 chỉ là 2 ví dụ điển hình.

Những di sản anh để lại không chỉ là các danh hiệu. Xavi tỏa sáng trong một thời đại mà bóng đá đang bị những VĐV thể hình chiếm lĩnh, đó mới là thành tựu lớn nhất của anh. Các cầu thủ ngày nay trước hết là những tay điền kinh, VĐV cử tạ, thể hình, rồi mới là người đá bóng. Không như trong quá khứ, khi các đội bóng được xây dựng xung quanh những ngôi sao khéo léo và thông minh, ngày nay trước hết bạn phải thật khỏe và thật nhanh, điều khiến rất nhiều HLV đã từ chối những cầu thủ nhỏ con như Xavi và thiếu sức vóc.

Với vị trí tiền vệ trung tâm, đòi hỏi đó lại càng khắc nghiệt. Anh ta phải biết chạy, chạy và chạy, biết tắc bóng, lực lưỡng như Yaya Toure và bền bỉ như Javier Mascherano. Vì thế, thật lý thú khi được chứng kiến một cầu thủ như Xavi, xóa bỏ tất cả các định kiến, và tỏa sáng. Anh là một phần của ĐT TBN và Barcelona đã chơi thật đẹp mắt, thật kỹ thuật mà vẫn chiến thắng (cho tới khi họ sa lầy trong chính triết lý của mình), bên cạnh những huyền thoại khác, Andres Iniesta và Lionel Messi.

Vậy thì Xavi ở đâu trong số những tiền vệ trung tâm vĩ đại nhất mọi thời?
Để trả lời câu hỏi đó, trước hết cần định nghĩa rõ hơn vị trí tiền vệ trung tâm. Một tiền vệ trung tâm không phải là một tiền vệ trụ, người chỉ làm công việc dọn dẹp phía trước hàng thủ, như Claude Makelele, nhưng cũng không thuần túy là một người tổ chức và kiến tạo, như Zinedine Zidane.

Anh là sự pha trộn giữa hai vị trí đó. Tất nhiên, khó phân địch rạch ròi tất cả, nhưng một tiền vệ trung tâm là người chắc chắn có thể đá ở trung tâm tuyến giữa trong sơ đồ 4-4-2 đơn giản, hoặc lùi lại trong đội hình 4-2-3-1 (hay 4-2-4 cổ điển), hoặc giữ vai trò cầu nối trong những hàng tiền vệ 3 người (4-3-3, 5-3-2, 3-5-2, 4-5-1…).

Một tiền vệ trung tâm là một cầu thủ chơi ở trung tâm hàng tiền vệ, với nhiệm vụ giành lại bóng, kiểm soát và hướng dẫn lối chơi, đúng như Xavi đã làm ở TBN và Barcelona. Có rất nhiều yếu tốt có thể sử dụng để đánh giá một tiền vệ trung tâm có thành công hay không, những chiếc cúp, tài năng, di sản, sự bền lâu của sự nghiệp và những dấu ấn cá nhân. Thêm nữa, không bao giờ là dễ dàng khi so sánh các cầu thủ ở những thời đại khác nhau.

Rainer Bonhof (Tây Đức): Là một trong những tiền vệ trung tâm có cú sút uy lực nhất lịch sử, Bonhof ghi nhiều bàn từ các tình huống sút xa như búa bổ và chơi như một cỗ máy cả cho CLB và ĐTQG những năm 1970, giành rất nhiều danh hiệu với Tây Đức và Borussia Moenchengladbach.

Mario Coluna (BĐN): Một tiền vệ trung tâm rất thông minh và là đội trưởng của Benfica huyền thoại có mặt Eusebio đã giành 2 Cúp C1 vào những năm 1960. Ông cũng đeo băng đội trưởng ĐT BĐN vào bán kết World Cup 1966.

Edgar Davids (Hà Lan): “Bò mộng” sẽ săn đuổi các đối thủ của anh đến cùng với thể lực dồi dào, sự sung mãn và những pha tắc bóng đầy uy lực. Anh là thành viên chủ chốt của đội hình Juventus rất thành công dưới thời Marcello Lippi sau khi đã góp mặt trong một Ajax trẻ trung của Louis van Gaal giành Champions League 1995.

Didi (Brazil): Được bình chọn là cầu thủ xuất sắc nhất ở World Cup 1958, ngôi sao cũ của Fluminense, Botafogo và Real Madrid là người sáng tạo ra kiểu sút phạt “lá vàng rơi”.

Falcao (Brazil): Tiền vệ trung tâm xuất sắc nhất thế giới vào những năm 1980, Falcao là một cầu thủ với đôi chân của vũ công samba và bộ não của châu Âu. Ông góp mặt trong đội hình Brazil 1982, đội bóng vĩ đại nhất không vô địch World Cup, và là trụ cột đưa Roma tới Scudetto lịch sử.

Gerson (Brazil): Người kế nhiệm của Didi, một siêu sao ở World Cup 1970, kiểm soát khu trung tuyến trong mọi trận đấu của Brazil và là cầu thủ xuất sắc nhất trận trong chiến thắng ở chung kết trước Italia mà ông ghi một bàn tuyệt đẹp từ bên ngoài vòng cấm địa.

Lothar Matthaus (Đức): Tiền vệ huyền thoại đang giữ kỷ lục 150 lần khoác áo ĐT Đức và chơi ở đỉnh cao châu Âu trong 20 năm. Một tiền vệ toàn diện cả trong tấn công lẫn phòng ngự, anh là ngôi sao lớn của chức vô địch World Cup 1990 cho Tây Đức.

Johan Neeskens (Hà Lan): Một tiền vệ toàn diện của triết lý bóng đá tổng lực thời Johan Cruyff còn chơi bóng ở Ajax và ĐT Hà Lan vào đầu những năm 1970. Một chiến binh thực thụ, Neeskens còn là cầu thủ rất hay ghi bàn.

Wolfgang Overath (Tây Đức): Gunter Netzer là một trong những cầu thủ Đức tài năng nhất trong lịch sử, nhưng ông chỉ có 37 lần khoác áo ĐTQG, vì ông ở cùng thời với Overath. Overath được coi là một thiên tài trong kiến tạo cơ hội với cái chân trái mê hoặc. Ông được bình chọn là cầu thủ xuất sắc nhất World Cup 1970 và giành chức VĐTG 4 năm sau đó trên sân nhà.

Andrea Pirlo (Italia): Tiền vệ trung tâm xuất sắc nhất thế giới giai đoạn 2003-2007, Pirlo thực sự là một bậc thầy ở tuyến giữa trong màu áo Milan và Italia giống như những gì Xavi làm được cho Barcelona và TBN. Anh cũng có một sự nghiệp bền bỉ, càng chơi càng hay.

Frank Rijkaard (Hà Lan): Là một trong bộ ba Hà Lan bay huyền thoại Van Basten–Gullit–Rijkaard cuối những năm 1980, đầu 1990 đã chinh phục cả châu Âu, Rijkaard là một tiền vệ trung tâm toàn diện, cả về thể lực, tâm lý lẫn kỹ thuật.

Jean Tigana (Pháp): Động cơ cho chiến thắng đẹp mắt của ĐT Pháp ở Euro 1984, Tigana là một trụ cột trong ĐT Pháp có lẽ là xuất sắc nhât mọi thời, bên cạnh Alain Giresse, Jean Fernandez và Michel Platini.