Hễ khi nào sở hữu lợi thế và chiếm tiên cơ, Bồ Đào Nha lại gây thất vọng. Đội bóng của bán đảo Iberia chỉ đá hay nếu không phải gồng gánh quá nhiều áp lực. Họ có thể vùi dập CH Czech tới 4-0 bằng thứ bóng đá hứng khởi nhưng khi gặp Tây Ban Nha trong trận “chung kết” của bảng A2, đoàn quân của Fernando Santos lại chui vào vỏ ốc phòng ngự. Chính tư tưởng thủ hòa đã khiến Bồ Đào Nha đánh mất chính mình, mà bàn thua vào cuối trận chỉ là hệ quả tất yếu.

Pha đệm bóng cận thành của Alvaro Morata như nhát dao lạnh lùng kết liễu người Bồ Đào Nha. Điều đáng nói là chỉ trong vòng hai năm trở lại đây, thầy trò Fernando Santos đã lãnh ba nhát dao thấu xương như vậy. Đó đều là những thất bại theo cùng kịch bản khi Bồ Đào Nha thua trong trận cuối cùng trên sân nhà qua đó để vuột mất ngôi đầu bảng, cho dẫu đã có một hành trình thuyết phục trước đó.

Đầu tiên là ngày 14/11/2020, Bồ Đào Nha tiếp Pháp ở loạt trận áp chót bảng A3 UEFA Nations League 2020/21. Lúc đó cả hai đội cùng có 10 điểm và một chiến thắng sẽ giúp thầy trò Fernando Santos cầm chắc 99% tấm vé vào bán kết. Nhưng trong một trận cầu quá thận trọng, Bồ Đào Nha đã chấp nhận thất bại 0-1 từ bàn thắng duy nhất của N’golo Kante. Bồ Đào Nha sửa sai ở loạt trận cuối bằng chiến thắng 3-2 trên sân Croatia nhưng không đuổi kịp Pháp đội cũng thắng Phần Lan 4-2. 

Tròn một năm sau, vào ngày 14/11/2021, là thất bại kinh điển của người Bồ. Họ bước vào lượt trận cuối cùng vòng loại World Cup 2022 với vị thế nhất bảng A. Chỉ cần hòa Serbia là Ronaldo và các đồng đội giành vé trực tiếp tới Qatar. Mọi chuyện khởi đầu hoàn hảo khi Renato Sanches mở tỷ số ngay phút thứ 2. Nhưng sau đó Bồ Đào Nha lùi sâu bảo vệ thành quả và phải trả giá. Dusan Tadic gỡ hòa vào cuối hiệp một trước khi Aleksandar Mitrovic ghi “bàn thắng vàng” cho Serbia vào phút 90, từ một cú đánh đầu hiểm hóc. Thất bại 1-2 ngay trên sân nhà, thầy trò Fernando Santos muối mặt nhìn đối thủ cuỗm trên tay chiếc vé dự World Cup. Rất may là sau đó Bồ Đào Nha cũng giành vé qua đường play-off.

Và mới nhất là thất bại 0-1 trước người Tây Ban Nha. Bồ Đào Nha bước vào loạt trận cuối bảng A2 UEFA Nations League với vị trí nhất bảng (10 điểm). Trong khi Tây Ban Nha chỉ có 8 điểm. Fernando Santos vì thế đã dựng lên thế trận phòng ngự phản công khá hiệu quả, đặc biệt trong hiệp một khi Bồ Đào Nha tạo ra 3 cơ hội ăn bàn khá rõ rệt. Nhưng người Bồ không phải là người Đức. Phép tính của Fernando Santos không được các học trò thực hiện rốt ráo và tập trung trong suốt 90 phút. Chỉ một khoảnh khắc lơi lỏng của hàng thủ chủ nhà, Nico Williams thoát xuống bên cánh trái trước khi đánh đầu dọn cỗ cho Morata ghi bàn duy nhất.

Cả chiến dịch UEFA Nations League của Bồ Đào Nha sụp đổ vì pha lập công của Morata. Họ vẫn là đội tấn công giỏi thứ nhì UEFA Nations League 2022/23 với 11 bàn thắng (chỉ sau Hà Lan 14 bàn thắng), vẫn là đội thủng lưới ít nhất giải với vẻn vẹn 3 bàn thua. Nhưng tấm vé đi tiếp thì không dành cho người Bồ. Đá hay không hẳn đồng nghĩa với chiến thắng nếu bạn thiếu bản lĩnh trong những thời khắc quan trọng nhất.  

Tại EURO 2016, Bồ Đào Nha lên ngôi bằng chiến thắng tối thiểu trước Pháp trong trận chung kết mà mọi áp lực đều dồn về đội chủ nhà. Còn 12 năm trước đó khi phải chịu áp lực của chủ nhà thì Bồ Đào Nga lại gục ngã đáng tiếc trước hiện tượng Hy Lạp. Bồ Đào Nha thích tạo bất ngờ hơn là đè bẹp mọi bất ngờ theo cách của một ông lớn thực thụ. Đó là sự khác biệt rõ nét giữa Bồ Đào Nha và Pháp, Đức hay Brazil. 

“Giờ không phải lúc nghiền ngẫm về thất bại. Chúng tôi phải hướng đến World Cup với sự tự tin lớn nhất”, Ruben Neves phát biểu sau trận thua Tây Ban Nha. Đội bóng của Ronaldo vẫn là một ứng viên tiềm tàng cho chức vô địch trên đất Qatar, cho tới khi họ đứng trước cổng thiên đường.