Nokia và Apple: Kẻ xuống, người lên

Chỉ sau có 5 năm, Nokia đang từ vị trí thống trị ngành công nghiệp điện thoại di động đã phải tụt dốc không phanh, để rồi hiện tại đang trong giai đoạn khó khăn nhất của quá trình tái cơ cấu bộ máy. Câu chuyện về Nokia là một bài học kinh doanh về sự tăng trưởng nhanh nhưng rủi ro lớn trong lĩnh vực công nghệ.

Trong quá khứ, Nokia từng là một công ty có khả năng chuyển đổi kinh doanh rất nhạy bén và nhanh chóng. Khởi đầu từ mảng bột gỗ, sau đó mua lại doanh nghiệp cao su để sản xuất lốp, và kế tiếp là đầu tư vào cáp điện để rồi bắt đầu đặt chân vào mảng điện tử và viễn thông. Khi ngành viễn thông di động bùng nổ vào những năm thập kỷ 90, Nokia đã bán toàn bộ các doanh nghiệp khác, để rồi chỉ tập trung cho mảng thiết bị di động cầm tay và mạng.


Tuy nhiên, thành công nhanh chóng lại đem lại một kết thúc không sáng sủa cho Nokia, khi phải bán mảng thiết bị và dịch vụ (Nokia Devices & Business) cho Microsoft với giá 5,44 tỷ EUR (tương đương 7,74 tỷ USD) vào hồi đầu tháng 9 vừa qua. Đó cũng là sự chủ quan của Nokia khi phát triển quá lớn, quá nhanh, nhưng quản lý thì vô cùng sai lầm trên thành công quá sớm.

Trong thời kỳ hoàng kim của mình, Nokia chiếm tới hơn 50% thị phần điện thoại di động trên toàn cầu vào năm 2007. Nokia đã trở nên kiêu ngạo và phản ứng quá chậm chạp trước sự thay đổi của thế giới xung quanh. Và Apple đã nắm bắt đúng thời cơ khi cho ra mắt iPhone. Công nghệ của iPhone đã thay đổi hoàn toàn lĩnh vực thiết bị di động cầm tay. iPhone cũng nhấn mạnh một điểm rất quan trọng trong bất kỳ lĩnh vực kinh doanh nào, nhất là trong mảng công nghệ cao, đó là đúng thời điểm.


Không chỉ iPhone, mà còn là màn hình cảm ứng của nó nữa, đã trở thành một món hàng thời trang rất “hot” trên toàn thế giới. Apple cũng khai sáng ra một hệ sinh thái mới (iOS) với các ứng dụng phải tiền trên chợ ứng dụng App Store. Đến khi Android của Google “cất cánh” vào năm 2009, nó càng chứng tỏ một điều rằng, các nhà sản xuất thiết bị di động cầm tay đã mất đi ưu thế trên hệ điều hành mà doanh thu mang lại chính là từ các ứng dụng trả tiền.

Từ năm 2007, người ta đã không còn phân biệt thành các ngành viễn thông, điện tử tiêu dùng hay máy tính nữa. Mà thay vào đó, chỉ có một ngành công nghiệp duy nhất, đó là công nghệ số. Apple đã vươn lên đúng lúc khi mang đến cho người dùng phần cứng và phần mềm cùng một thời điểm. Nếu như Apple không từ bỏ mảng kinh doanh PC đã thua lỗ từ năm 2000, thì không bao giờ iPhone, iPod, iTunes, iPad…sẽ có mặt trên thế giới này.


Cựu CEO của Nokia – Jorma Ollila cho biết, Nokia đã lên đỉnh cao quá sớm khi đầu tư vào mảng công nghệ smartphone trước cả thời điểm các nhà khai thác sẵn sàng cho cung cấp dịch vụ. Trong khi chuyển mình, lẽ ra trong ban lãnh đạo Nokia phải có sự xuất hiện của nhân tố mới – chuyên gia về ngành công nghệ, chứ không phải là các nhà quản lý “ngẫu nhiên”. Trong 14 năm dẫn dắt Nokia (từ năm 1992 cho đến năm 2006), Ollila đã bị các “kẻ nịnh hót” (sycophants) làm cho mờ mắt, và không nhận ra được những thách thức mới khi công nghệ thay đổi nhanh chóng.


Nokia đã ấu trĩ khi cố phát triển hệ điều hành Symbian mà chậm chân trong việc giới thiệu điện thoại di động màn hình cảm ứng. Khi nhận ra thì đã muộn mất rồi. Hồi năm 2010, Nokia từng hợp tác với Intel trong dự án phát triển một nền tảng hệ điều hành mới, nhưng thật đáng tiếc khi nó bị trì hoãn và thất bại chỉ sau đó 1 năm. Nokia đành quay sang bắt tay với Microsoft, tạo ra nền tảng điều hành di động Windows Phone và cuối cùng lại bị chính Microsoft thâu tóm mảng thiết bị và dịch vụ.

Cũng phải chịu chung số phận hẩm hiu như Nokia, các nhà sản xuất thiết bị viễn thông lớn như Ericsson hay Motorola cũng phải bán đi mảng kinh doanh thiết bị di động cầm tay, sau khi không thể vượt qua sự đào thải của quá trình đổi mới. Hãng điện thoại BlackBerry của Canada là một ví dụ mới nhất về sự chệch hướng trong trong xu thế phát triển. Sony, từng mua lại mảng thiết bị di động của Ericsson, cũng đang gặp không ít khó khăn trong kinh doanh mảng smartphone, cho dù rất nổi tiếng trong lĩnh vực điện tử tiêu dùng.


Tái cơ cấu và xác định rõ mục tiêu để tập trung phát triển, đang là giải pháp thích hợp nhất trong giai đoạn này cho các công ty công nghệ đã đề cập ở trên. Nhiều chuyên gia phân tích nhận định, lúc này Nokia nên tập trung cho mảng giải pháp và mạng NSN (Nokia Solutions and Networks) của mình. Đây mà mảng công nghệ vẫn đang sinh lợi nhuận cho Nokia, và với số tiền thu được từ thương vụ 5,44 tỷ EUR, Nokia sẽ tái đầu tư hiệu quả.

Xếp hạng tín dụng của Moody gần đây cho thấy nhiều dấu hiệu lạc quan trong kinh doanh của Nokia. Nokia đã có tăng trưởng doanh thu cần thiết để tháo gỡ được tình trạng kinh doanh thua lỗ. Nhưng cũng không dễ dàng cho Nokia để định vị lại được chính mình trong một bối cảnh ngành công nghệ đang phát triển và thay đổi từng ngày như hiện nay. Thành công có thể đến nhanh chóng, nhưng sụp đổ thì cũng nhanh không kém. Cho dù Apple, Nokia hay các tên tuổi lớn khác cũng không nằm ngoài quy luật phát triển đầy khắc nghiệt của công nghệ.