Bỏ qua những vấn đề chuyên môn trong bóng đá, kể cả khi thất bại ở 2 trận chung kết, từ góc nhìn ngoại giao văn hóa, có thể thấy U19 Việt Nam đang vô tư làm công việc của một “đại sứ” văn hóa cho quốc gia, đem lại cái nhìn thiện cảm từ bạn bè quốc tế với cách họ ứng xử và chơi bóng.
Trong lúc cuộc lựa chọn Đại sứ du lịch và nhiều hình ảnh đại diện quốc gia ra thế giới khác diễn ra giữa sự tranh luận gay gắt, sự thiếu niềm tin sâu sắc thì ngoại giao văn hóa Việt Nam đang được âm thầm đóng góp xây dựng bởi U19 Việt Nam. Nhận xét như vậy quả không ngoa nếu chúng ta nhìn những gì các em đã thể hiện suốt thời gian qua trong màu cờ sắc áo. Thứ bóng đá mà U19 Việt Nam đang cống hiến đã vượt ra giới hạn của thể thao mà đi đến trái tim của nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế như một hình ảnh tuyệt vời về văn hóa, đúng bản chất ứng xử của một dân tộc hiền lành, mến khách, thân thiện mà vốn dĩ lâu lâu lại bị vấy bẩn bởi một vài cá nhân. Nhiều huấn luyện viên nước ngoài sau cơn choáng ngợp ở chảo lửa Mỹ Đình đã thốt lên rằng: “U19 Việt Nam là đội U19 được khán giả nước nhà yêu thương, quan tâm nhất thế giới”.
Tác giả và cầu thủ Công Phượng
Tại trận ra quân giải U19 Đông Nam Á ở Sân vận động quốc gia Mỹ Đình, sau khi Công Phượng lập siêu phẩm làm tung lưới U19 Australia, ở phút 87, những ai theo dõi truyền hình trực tiếp đã xúc động khi nhìn thấy hậu vệ Hồng Duy chủ động giúp cầu thủ đội bạn khi có dấu hiệu chuột rút sau một tình huống tranh chấp bóng. Hành động ấy diễn ra chỉ vài giây khi cầu thủ này nhận biết đối phương đang gặp khó khăn. Ngay sau đó, hậu vệ số 4 Tiến Dũng cũng lao vào trợ giúp. Cần nói thêm rằng, Tiến Dũng không phải học viên của JMG, điều đó đã trở thành nét ứng xử của cả tập thể U19 Việt Nam đến từ nhiều lò đào tạo khác nhau. Trong khi đó, vốn dĩ lâu nay, trong bóng đá, ở vào những thời khắc quyết định của chiến thắng, các cầu thủ hay câu giờ hơn là… mất thời gian đi giúp đội bạn. Trong tất cả các trận đấu, một đặc điểm rất nổi bật của U19 Việt Nam mà giới chuyên môn khu vực và khán giả nhận thấy đó là gần như không phạm lỗi nguy hiểm, thô bạo; không phản ứng lại các quyết định của trọng tài; không có những hành vi vô văn hóa trên sân cỏ. Các em luôn tỏ ra những người trẻ lịch sự, biết tri ân người hâm mộ khi đón tiếp, tặng chữ ký, chụp ảnh.
Dù thắng hay thua, các em vẫn đi vòng quanh sân cỏ cảm ơn khán giả và mỗi khi thay người sẽ xoay 360 độ để chào đủ 4 khán đàn và ban huấn luyện đội bạn. Khi Nhật Bản giương cao chiếc Cúp vô địch U19 Đông Nam Á ngay tại chảo lửa Mỹ Đình, Công Phượng và đồng đội đỏ khóe mắt vì nuối tiếc nhưng xếp thẳng hàng vỗ tay chúc mừng đối thủ. Bản thân huấn luyện viên trưởng Guillaume Graechen cũng được biết đến trước tiên với tư cách là một nhà sư phạm, trước trận gặp Myanamar với mục tiêu đòi nợ sau thất bại ở Brunei, ông đã tuyên bố: “Tôn chỉ của tôi là U19 Việt Nam phải đá đẹp, vì người hâm mộ. Đối đầu với U19 Myanmar, U19 Việt Nam vẫn sẽ chủ động tấn công, áp đặt thế trận. Tôi sẽ không bao giờ cho đội đá theo kiểu U19 Thái Lan, luôn nhăm nhăm phá lối chơi của đối phương. Nếu muốn đá theo kiểu đó, tôi đã cho gọi những cầu thủ khác, có thể hình, thể lực”. Bản thân người viết được tiếp xúc, nói chuyện cũng cảm nhận được tinh thần đó từ Công Phượng, Xuân Trường, Văn Toàn, Minh Long, Ksor Úc và bất cứ cái tên nào của U19.
U19 Việt Nam được tập hợp từ các lò đào tạo trẻ khác nhau, mà chủ yếu là Học viện Bóng đá Hoàng Anh Gia Lai - Arsenal JMG. Các cầu thủ được học văn hóa song song với luyện tập chuyên môn khi các em mới 11, 12 tuổi (vốn là lứa tuổi bắt đầu xuất hiện cái “tôi”) chập chững đến với đại bản doanh của JMG. Các em được đào tạo hai ngoại ngữ: Anh, Pháp và ngay cả khi đi tập huấn ở châu Âu, bầu Đức không cử phiên dịch chuyên nghiệp đi cùng để các em chủ động trau dồi. Đầu mùa hè 2014, trước khi lên đường sang Brunei, các cầu thủ vẫn đang chật vật… thi tốt nghiệp trung học phổ thông và sau đó là kiểm tra năng khiếu để trở thành sinh viên của Đại học Sư phạm Thể dục Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh. Những người có trách nhiệm không để các em thiếu thốn về vật chất nhưng nói không với thưởng nóng, tiền thưởng để tránh làm hỏng các em. 1 tỷ đồng tiền thưởng của thành phố Hà Nội mới đây được VFF công bố là sẽ dùng để lập sổ tiết kiệm cho gia đình của các cầu thủ (vốn dĩ đa số đều nghèo khó ở nông thôn). Quá trình hoàn thiện nhân cách của mỗi một thành viên trong đội vì thế chắc chắn sẽ đảm bảo hơn rất nhiều. Hôm 15/9, trong chiến thắng của U23 ở Việt Nam trước U23 Iran ở vòng bảng ASIAD 2014 tại Hàn Quốc, nhìn cách đội trưởng Iran điên cuồng phạm lỗi với thủ môn Việt Nam và Mạc Hồng Quân để rồi thẻ vàng thứ hai thành thẻ đỏ mới thấy từ lứa U19, việc đào tạo về văn hóa chắc chắn sẽ có giá trị sau này khi các em bước ra những sân chơi lớn hơn như đàn anh đang thể hiện.
Hồng Duy giúp cầu thủ U19 Australia khi bị chuột rút ở phút 90+1
Tất cả những chuẩn mực hành vi đó được thực hiện nghiêm túc, nhất tề đồng loạt đã xây dựng hình ảnh một U19 Việt Nam có văn hóa, thân thiện, biểu hiện những nét sinh động của văn hóa ứng xử dân tộc, giúp bạn bè khu vực có cái nhìn thiện cảm ở đội bóng trẻ sung sức của Việt Nam và suy rộng ra là cái nhìn về một đất nước có tuyệt đại đa số những con người như vậy. Trong bối cảnh xã hội ta có nhiều lúc khủng hoảng niềm tin sâu sắc vào văn hóa với các tệ nạn xã hội, những cuộc tranh cãi theo kiểu "chày cối" trong showbiz và cả một vài cá nhân có hành động không đẹp khi ra nước ngoài thì U19 đã đem lại niềm tin vào hình ảnh quốc gia dù có thể… các em không nghĩ đến mức độ ấy.
Công cuộc hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, mỗi một công dân 9x, 10x dũng cảm bước ra thế giới nhận lấy trách nhiệm làm người Việt Nam phải luôn ý thức hội nhập bằng văn hóa là con đường hội nhập nhanh nhất. Chúng ta buồn lòng khi biết lúc ra bên ngoài dải đất chữ S, có những người xấu hổ khi nhận trách nhiệm làm người Việt Nam do hành vi của một số người Việt Nam khác, nhưng cũng có những người luôn tin vào bản chất ứng xử của một quốc gia để bước tiếp, U19 có lẽ là minh chứng sinh động. U19 Việt Nam vẫn còn rất trẻ và cần tiếp tục rèn giũa. Có sự lo lắng rằng tung hô quá mức hay kỳ vọng thành tích của người hâm mộ sẽ khiến các em đi vào những hành xử không tích cực như không ít đàn anh, nhưng chúng ta phải tin vào những điều tốt đẹp. Ông bà ta có câu: “Có học có khác” phải chăng là rất phù hợp để nói về thành công về hình ảnh của U19 trong lòng bạn bè khu vực, quốc tế và khán giả nhà. Người ta có thể lo lắng khi một cô hoa hậu thiếu chuyên nghiệp bước ra thế giới, người ta có thể còn xấu hổ khi một số người Việt Nam ăn cắp vặt ở nước ngoài, khi lâu lâu lại nghe nói người Việt trên máy bay thế này, người Việt Nam trên tàu điện ngầm thế nọ… nhưng tôi tin người ta hoàn toàn có thể tin tưởng mỗi khi U19 Việt Nam xuất hiện, thi đấu ở bất kỳ đâu ngoài lãnh thổ Việt Nam. Phải khẳng định rằng, “cơn sốt” U19 Việt Nam mà người hâm mộ “không muốn khỏi”, trước tiên là bởi ứng xử có văn hóa của các em, bởi niềm tin rằng mỗi khi gặp gỡ một người không phải máu đỏ da vàng thì U19 hoàn toàn có thể đại diện cho bản chất văn hóa ứng xử của dân tộc, ít nhất là trên sân cỏ, không sai lệch nhưng cũng không nói quá, không tô vẽ. Thương hiệu quốc gia sẽ tác động đến việc thực hiện mục tiêu “ảnh hưởng”, 1 trong 3 mục tiêu mà chính sách đối ngoại của bất cứ nước nào cũng hướng đến (an ninh, phát triển, ảnh hưởng). Thương hiệu quốc gia có một phần quan trọng được xây dựng từ nền văn hóa mà mỗi một cá nhân đều là đại diện.
Đội trưởng U19 Việt Nam Công Phượng khi được hỏi: “Anh cùng đồng đội có lo ngại sự quan tâm quá lớn của người hâm mộ cũng có thể trở thành con dao 2 lưỡi làm hại sự nghiệp của mình?”. Phượng nói: “Trước khi học bóng đá, chúng tôi đã được giáo dục về văn hóa một cách đầy đủ bởi Học viện HAGL Arsenal JMG nên luôn biết mình đang ở đâu và không hề lo ngại về vấn đề này”. Khi Công Phượng dừng lại cũng là lúc những tràn pháo tay giòn giã vang lên khắp phòng họp báo, đó là tràng pháo tay của các nhà báo, phóng viên, cũng là những người làm văn hóa. Họ có lẽ cũng tin rằng Việt Nam đang có một tập thể đại diện cho văn hóa thật sự. Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, nhưng nếu biết và cần cũng phải làm được việc lớn. Và biết đâu, chỉ là biết đâu thôi, nếu vẫn tiếp tục như thế này, sẽ có lúc những tuyển thủ sinh sau năm 1995 tham dự một trận đấu nào đó để góp phần giải quyết một vấn đề đối ngoại khó khăn của quốc gia, mà thể thao giàn xếp ngoại giao thì không phải là điều hoàn toàn mới mẻ. Chúng ta tin họ có thể đảm đương được việc đó nếu cần.
* Đăng nhập hoặc Đăng ký tài khoản để
bình luận và chia sẻ nhanh hơn