Tản mạn: Mourinho & sự thay đổi... dở dang

Khi phân tích lí do một sự việc xảy ra người ta thường suy xét nguyên nhân sâu xa (underlying cause) và chất xúc tác (trigger) dẫn đến sự việc đấy. Theo tôi, trigger của việc Mourinho bị các cầu thủ phản bội không phải là việc đuổi cô bác sĩ Eva, mà trở ngược lại giữa tháng 7, Hazard đã than phiền với báo chí về việc Mourinho cho khởi động trước mùa giải quá sớm. Đây là 1 hành động rất nguy hiểm của cầu thủ với Mourinho. 

Thử nghĩ xem, nếu bạn cảm thấy khó chịu với chế độ tập luyện của HLV, và bạn mường tượng ra rằng bạn phải chịu đựng như thế trong vòng 5-10 năm nữa (nếu HLV vẫn tại vị), thì bạn sẽ nghĩ:”Mình sẽ chịu đựng như vậy đến khi nào? Làm sao mình chịu nổi?”. Tôi có cảm giác các cầu thủ đã mon men “bật” lại Mou từ khi đấy. Nếu bạn hỏi tôi sao các cầu thủ không nổi loạn từ mấy năm trước, thì các bạn hãy tưởng tượng như sau: nếu tôi bảo bạn nhấc 1 cái vali 30kg lên, bạn sẽ nhấc lên ngay lúc đó được (dù có thể bạn cảm thấy nặng), nhưng nếu tôi bảo bạn hãy nhấc cái vali đó và giữ nguyên vị trí trong 1 tiếng, bạn sẽ không bao giờ có thể chịu đựng như thế, và bạn sẽ thả cái vali xuống sau vài phút, hoặc vài giây. 

Như nhà báo Oliver Holt của The Mail on Sunday từng nói, năm thứ 3 sẽ rất quan trọng với các HLV, vì các cầu thủ bắt đầu cảm thấy nhàm chán và không thích style của họ, và không nhiều HLV có thể trụ hơn 3 năm như Sir Alex, Wenger, ... Còn việc đuổi bác sĩ Eva chỉ là giọt nước tràn ly, khi các cầu thủ nhận thấy mọi thứ đã đi quá giới hạn của họ.

Nhưng nguyên nhân sâu xa là gì? Theo tôi, đó chính là sự thay đổi ... không đến nơi đến chốn của Mourinho! Nếu các bạn để ý, tính cách các HLV thuộc 2 thái cực như sau:

1. Đôc đoán và cứng rắn với học trò (Sir Alex, Mourinho, Van Gaal, Capello, ... ). HLV có dạng tính cách này hay tỏ ra như thầy như sếp của cầu thủ, ra lệnh cho các cầu thủ của mình và đặc biệt là có cá tính mạnh.

2. Mềm dẻo với các cầu thủ (Ancelotti, Blanc, L.Enrique, Pellegrini, ... ). HLV dạng này như 1 connector giữa các cầu thủ, coi mình ngang hàng với mọi người.

Như tôi nói, Mourinho thuộc thể loại HLV có cá tính mạnh và khá độc đoán. Chưa bàn đến tốt hay xấu, nhưng khách quan mà nói nó đã đem lại rất nhiều thành công cho ông. Tuy nhiên, sau khi bị báo chí công kích quá nhiều cũng như các công thần bật lại ở Real Madrid, lúc quay lại Chelsea cá tính ông đã dịu đi hẳn. Bằng chứng là ông không gọi mình là “Special One” nữa, mà thay vào đó là “Happy One”. Và trải qua 2 mùa giải tại Chelsea, tính cách ông lại dịu đi nữa. 

Nhưng đâu đó trong ông vẫn có gì đó độc tài. Đầu tiên là qua những lần Demba Ba phân trần Mou là người tạo nên sức ép rất lớn lên cầu thủ. Rồi tiếp đến chuyên Hazard than phiền tập huấn quá sớm, rồi việc đuổi bác sĩ Eva, ... Lí do tôi nói Mourinho thay đổi dở dang vì ông luôn khá là độc đoán nhưng tính cách ông hiền lại theo năm tháng. Khi bạn ép người khác làm theo ý bạn, bạn phải thể hiện cá tính mạnh để người ta nể sợ mà làm theo. 

Đáng nhẽ khi Hazard than phiền, Demba Ba phân trần, 2 người đó xứng đáng ngồi dự bị nếu đó là Mourinho của ngày trước. Chính vì ông hiền đi mà các cầu thủ không ai sợ ông nữa, và khi ông yêu cầu họ làm 1 việc gì đó khả năng lớn họ sẽ không làm theo nếu không thích. Rõ ràng phòng thay đồ Chelsea cũng như truyền thông Anh “dễ thở” hơn nhiều so với Real Madrid và truyền thông TBN, nhưng có vẻ do ám ảnh những gì xảy ra tại TBN mà Mourinho không còn cứng rắn như trước. 

Hơn nữa khi theo dõi Chelsea mùa này, cứ khi đến giờ nghỉ giải lao, tôi cứ đặt hi vọng rằng Mourinho sẽ vực dậy cả đội theo khía cạnh tinh thần lẫn chuyên môn, vì Mourinho chính là bậc thầy cho việc này. Còn nhớ khi Chelsea đến làm khách tại Bolton năm 2005 và Chelsea cần phải thắng để vô địch nhưng sau hiệp 1 Chelsea thi đấu tệ và hòa 0-0. Mourinho lúc giờ nghỉ giải lao đã quát tháo các cầu thủ 1 trận và bảo rằng: “Nếu các cậu thi đấu như vậy thì cởi áo ra mà vứt đi, các cậu không xứng đáng mặc nó”. 

Và rồi bước vào hiệp 2, Lampard lập cú đúp, Chelsea lên ngôi Ngoại Hạng Anh sau 50 năm. Tuy nhiên, những trận quát tháo như thế không 1 lần xảy ra mùa giải này. Tôi lúc đó chỉ ước Mourinho ít nhất cũng 1 lần “sấy tóc” cầu thủ như trước, hay thậm chí có thể tặng 1 “chiếc giày bay” như Sir Alex đã làm với Beckham. Ông muốn ở lại Chelsea lâu dài, muốn làm “Sir Alex của Chelsea”, nhưng ông lại mất đi cá thứ quan trọng nhất là cá tính của ông ở thời điểm quan trọng nhất. 

Sir Alex để tồn tại 25 năm ở MU đã phải bao nhiêu lần quát tháo, thị uy cầu thủ để họ biết ai là ông chủ thật sự tại Old Trafford. Mourinho khi quay lại Chelsea, Abramovich đã cho mọi quyền hành, chấp nhận từ bỏ thứ bóng đá “quyến rũ” ông mong muốn, nhưng Mou đã không tận dụng được cơ hội này để trở thành Sir Alex thứ 2 của bóng đá Anh. Cầm vàng mà để vàng rơi, tiếc quá Mou ơi!

Hơn nữa, sự thay đổi dở dang của Mou còn thể hiện qua chuyên môn của ông. Ông xuất sắc trong việc phòng ngự và phản công, nhưng chỉ thuộc loại khá trong tấn công. Ngoại trừ ở Real Madrid có quá nhiều cá nhân tấn công xuất sắc, ở những đội khác, tiêu biểu Chelsea nhiệm kì 2 thì khi ông cần ép đối phương để ghi bàn thì ông chỉ thay tiền vệ hoặc hậu vệ bằng tiền đạo rồi chỉ đạo câu bổng liên tục rồi ... cầu may.

Sau đó, nếu có ghi bàn thì đa số đều do bóng lập bập các kiểu rồi rơi trúng chân cầu thủ mà sút vào chứ không phải qua những pha phối hợp (tiêu biểu là bàn của Demba Ba vào PSG). Nhìn sang các đội bóng mạnh khác hay các đội bóng tầm khá - giỏi, họ tấn công, dồn ép đối thủ biến hóa đa dạng hơn cả Mou. Mou cần phát triển khả năng huấn luyện tấn công để giúp đội bóng ông biến hóa và đánh bại được các đội bóng tử thủ ở cửa dưới. 

Điều này rất quan trọng bởi trong 1 giải vô địch quốc gia (VĐQG), chỉ có vài đội bóng lớn trong khi vô số các đội bóng nhỏ, và để lấy điểm từ các đội yếu đấy bạn cần chọc thủng hàng phòng ngự “tử thủ” của họ. Tôi có cảm giác lối chơi của Mou đang dần bị bắt bài và ông đang trong 1 chu kì “trầm” trong sự nghiệp của mình. Theo Oliver Holt, không có HLV nào trụ trên đỉnh quá 10 năm, và để tiếp tục chu kì thành công ấy họ phải thay đổi. Ví dụ như Marcelo Lippi và Jupp Henckes. Lippi thành công vào giữa thập niên 90 rồi sau đó khá “chìm” trước khi trở lại đỉnh cao năm 2006 cùng ĐT Ý vô địch World Cup. 

Jupp Henckes từng thành công cuối những năm 90 và đầu những năm 2000, nhưng sau đấy sự nghiệp ông khá “trầm” cho đến khi giành được “cú ăn 3” cùng Bayern mùa giải 2012-13. Điểm chung của họ là thay đổi để trở lại đỉnh cao. Có 1 số HLV như Ottmar Hitzfeld không may mắn như thế: dù hiện tại vẫn có thể tạo ra 1 số trận cầu đỉnh (Thụy Sĩ 1-0 TBN, World Cup 2010) nhưng chung quy là không thể trở lại thời huy hoàng của “bậc thầy chiến thuật” giúp Dortmund giành Champions League (UCL) năm 1997 và Bayern giành UCL năm 2001. Nói để thấy, Mou cần sự thay đổi để tiếp tục duy trì trên đỉnh cao, và sự thay đổi đó nên là tối ưu hóa chiến thuật tấn công.

Tổng kết lại, chất xúc tác việc Mourinho bị đuổi là tập huấn quá sớm ở mùa giải này và đuổi bác sĩ Eva, nhưng nguyên nhân sâu xa chính là sự thay đổi dang dở trong tính cách của ông lẫn lối chơi dần bị bắt bài. Mourinho cần xác định, hoặc là hoàn toàn mềm dẻo, hoặc là vẫn cá tính mạnh như trước. Về lối chơi, ông nên hoàn thiện chiến thuật tấn công để lối chơi của ông thêm phần biến hóa. Hai giải pháp trên sẽ giúp Mourinho trụ vững trên đỉnh.