Kể từ sau chức vô địch EURO 2016, Bồ Đào Nha đã rời bỏ quyền lực của nhà vô địch châu Âu. Họ dừng bước ở vòng 1/8 tại World Cup và EURO gần nhất. Họ cũng bị loại ngay vòng bảng UEFA Nations League hai mùa gần đây.

Ở VCK EURO năm ngoái, Bồ Đào Nha chỉ xếp thứ ba trong bảng đấu có Đức và Pháp. Sau đó Ronaldo và các đồng đội để thua Bỉ (0-1) tại vòng 1/8. Ấn tượng về đội bóng của Fernando Santos là hoàn toàn mờ nhạt. Bồ Đào Nha có những thời điểm bùng nổ nhưng về tổng thể, diện mạo của họ không thoát khỏi sự nhàm chán. Ngay cả chức vô địch EURO 2016 của BĐN cũng bị xem là “phản bóng đá”. Fernando Santos chưa bao giờ từ bỏ lối chơi thực dụng trong đội hình đầy rẫy ngôi sao tấn công.

Đúng ra, Fernando Santos nên rời ghế sau thất bại tại EURO năm ngoái. Nhưng rốt cuộc vị HLV 68 tuổi vẫn ở lại và Bồ Đào Nha vẫn ì ạch. Họ chỉ giành vé tới Qatar sau khi thắng ở vòng play-off trước Thổ Nhĩ Kỳ và Bắc Macedonia. Còn tại vòng loại trước đó, Bồ Đào Nha chịu thất bại bẽ bàng vào phút cuối cùng trước Serbia. 

Ở UEFA Nations League 2022/23, Bồ Đào Nha không thắng được Tây Ban Nha trong cả hai trận (1 thua, 1 hòa) và thậm chí thúc thủ trước cả Thụy Sỹ (0-1). Tư tưởng thận trọng cố hữu của Fernando Santos hóa thành trở lực cho Bồ Đào Nha. Tờ Marca gọi Santos là “kẻ nói dối” khi HLV này tuyên bố sẽ đá đôi công sòng phẳng với Tây Ban Nha nhưng vào trận lại phòng ngự thực dụng.

Fernando Santos là một tượng đài, HLV thành công nhất trong lịch sử ĐT Bồ Đào Nha. Nhưng 8 năm ngồi ghế nóng là quá dài cho một triều đại ở cấp đội tuyển. Với gần một thập kỷ dẫn dắt Bồ Đào Nha, Santos khó tránh khỏi làm việc theo thói quen hơn là theo một sự thúc đẩy phải đi tìm cái mới.

Nói vậy không có nghĩa Santos không làm mới ĐT Bồ Đào Nha. Chiến lược gia 68 tuổi không bỏ qua bất kỳ tài năng mới nào, từ Nuno Mendes, Antonio Silva, Rafael Leao cho tới Goncalo Ramos, trong danh sách tham dự World Cup 2022. Chưa kể lứa cầu thủ đang thời kỳ đỉnh cao gồm Ruben Dias, Joao Cancelo, Vitinha, Bruno Fernandes, Bernardo Silva, Joao Felix bên cạnh dàn lão tướng dày dạn kinh nghiệm trận mạc với Ronaldo, Pepe, Rui Patricio.

Ít nhất, Fernando Santos đã lên một danh sách tốt, đầy đủ anh hào, cho tham vọng vô địch World Cup lần đầu tiên trong lịch sử. Nhưng từ bột có gột nên hồ hay không lại là câu hỏi muôn thuở cho Bồ Đào Nha. Chính sự đông đảo đến mức “khủng hoảng thừa” sẽ làm khó Fernando Santos trong việc tìm ra bộ khung ăn ý nhất để chinh chiến ở Qatar.

Điển hình như hàng công, bộ ba thường xuyên ra sân tại UEFA Nations League 2022/23 thì một vắng mặt vì chấn thương (Diogo Jota), một không đảm bảo phong độ (Ronaldo) và chỉ còn Bernardo Silva chơi tốt. Nếu Santos tiếp tục tin dùng Ronaldo, ông phải chấp nhận một canh bạc với cầu thủ 37 tuổi đã không còn được ra sân thường xuyên tại MU. Vị trí mà Jota bỏ lại bên hành lang trái nhiều khả năng thuộc về Leao sau mùa giải đột phá tại Milan. Chính Leao chứ không phải Ronaldo hay B.Silva mới là ngòi nổ giàu đột biến nhất của Bồ Đào Nha lúc này.

Về lý thuyết, Bồ Đào Nha có thể tung ra hàng tiền vệ giàu sáng tạo và có khả năng kiểm soát bóng thượng thừa với Bruno Fernandes và Vitinha người đang chơi rất hay ở PSG. Nhưng nếu Santos tổ chức một hàng tiền vệ kiên cố với sự có mặt của những cầu thủ cơ bắp như William Carvalho hay chơi thận trọng như Ruben Neves thì cũng không phải điều ngạc nhiên. Đấy chính là vấn đề lớn nhất của Bồ Đào Nha mang tên Fernando Santos. Vị HLV 68 tuổi ưa sự chắc chắn hơn là phiêu lưu, vì thực tế ông đã thành công với triết lý này. Nhưng còn một thực tế khác là Bồ Đào Nha chưa bao giờ phát huy được hết tiềm năng tấn công của họ vì tư tưởng thủ cựu của HLV trưởng.

Chắc chắn những gì Bồ Đào Nha thể hiện tại Qatar sẽ không lung linh như đội ngũ sáng rực của họ ở cả ba tuyến. Thậm chí sẽ là một Bồ Đào Nha xù xì, gai góc và thực dụng. Biết đâu đó lại là con đường chiến thắng như tại EURO 2016. Nhưng phong độ tệ hại ở UEFA Nations League không phải là hành trang tin cậy cho Ronaldo và các đồng đội. Thậm chí vòng bảng với những đối thủ lì lợm như Uruguay, Ghana, Hàn Quốc cũng sẽ là một cái bẫy cho người Bồ Đào Nha.