Ý chí tự do

Giữa thế kỷ 19, có một cậu bé sinh ra với sự may mắn và bất hạnh đến cùng lúc: tin vui là nhà cậu rất giàu, còn tin buồn là sức khỏe của cậu rất tệ. Một mắt của cậu gần như lòa, dạ dày và lưng đều có vấn đề, và những căn bệnh mãn tính này sẽ đi theo cậu suốt đời.

Khi lớn lên, cậu nhận ra rằng không chỉ thể chất, mà sức khỏe tinh thần của cậu cũng có vấn đề. Cậu muốn trở thành một họa sĩ, nhưng không đủ tài năng. Trong khi đó, người anh của cậu đã trở thành một nhà văn nổi tiếng toàn cầu. Sức khỏe tệ hại và những nguyện vọng bất thành đã khiến cậu rơi vào trầm cảm. Trong nhật ký, cậu ghi lại chuyện đi thăm một trại tâm thần trong thời gian theo học trường Y Harvard và cảm thấy có nhiều điểm chung với các bệnh nhân đang điều trị tại đó.aảar

Chàng thanh niên bỏ lại tất cả để đi đến Amazon, trong hành trình khám phá bản thân. Ở đó, anh đã trải nghiệm cận tử, sau khi mắc bệnh đậu mùa và suýt chết trong cô độc. Trong cùng cực thất vọng, anh quay lại với gia đình và cố chịu đựng người cha vốn không mấy hòa thuận với anh từ bé. Khi ấy, anh 30 tuổi, có cuộc đời tràn ngập nỗi đau và thất bại, bất chấp những lợi thế mà anh có sẵn từ khi được sinh ra.

Và anh quyết định tiến hành một thử nghiệm. Trong một năm, anh sẽ sống với niềm tin tuyệt đối rằng chính bản thân anh phải chịu 100% trách nhiệm cho những gì xảy đến với anh trong đời. Nếu cuộc sống của anh sau một năm không có gì được cải thiện, tức là anh không thể chiến thắng được hoàn cảnh, thì anh sẽ tự kết liễu đời mình.

Chàng trai ấy là William James, cha đẻ của tâm lý học Mỹ và là một trong những triết gia có ảnh hưởng nhất trong một thế kỷ qua. Và ông cuối cùng đã thành công nhờ vào thử nghiệm nổi tiếng kể trên, thứ mà ông mô tả là “sự tái sinh”. Năm 1879, ông viết tiểu luận nổi tiếng nhất đời, có tựa đề “ý chí tự do”. 

Trong đó, James mở rộng những kết luận từ chính thử nghiệm năm xưa. Ông tin rằng chúng ta có đầy đủ lựa chọn để tự do hành động theo ý chí của mình, bất chấp hoàn cảnh. Ông tin rằng mỗi người có một hệ giá trị mà họ có thể tin tưởng, và điều chỉnh chúng để phù hợp với hoàn cảnh, thay vì bất mãn do mọi thứ xung quanh không phù hợp với nhu cầu và lợi ích của chúng ta.

Phép màu Morocco

Bạn có thể thấy rằng tinh thần như thế rất hiếm trong cuộc sống nói chung, và rất khó đòi hỏi ở bóng đá nói riêng, vì tính đối kháng quá cao của nó, và ai cũng nghĩ rằng hệ giá trị của họ cần được ủng hộ nhiều hơn. Bạn bắt gặp những lời phàn nàn của bên thua trận, về trọng tài, về cả may mắn, thậm chí đổ lỗi cho số phận. Khi World Cup về gần cuối, những lời phàn nàn ngày một nhiều hơn.

Nhưng đôi khi chúng ta cũng nhìn thấy một thái độ khác: “Khi bạn xem Rocky Balboa, bạn muốn ủng hộ anh ấy”, Walid Regragui - HLV của ĐT Morocco, kết luận. “Chúng tôi là Rocky của World Cup này”.

Morocco đã trở thành một hiện tượng thực sự, với các giá trị can đảm của riêng mình. Họ có một hệ thống phòng ngự - phản công đủ hiệu quả để đối mặt mọi phong cách tấn công khác nhau của các đội “chiếu trên”. Họ không ồn ào, vì cũng không có vị thế để có thể ồn ào.

Nhưng kết quả thì lại giống như một phép màu: Morocco, dù bất lợi về xuất phát điểm và chịu không ít những rủi ro trên đường tiến vào bán kết (khả năng cao là họ sẽ mất Ziyech, ngôi sao lớn nhất, ở trận tiếp theo), đã làm được điều chưa từng xảy ra trong 92 năm lịch sử World Cup. Họ là đội châu Phi đầu tiên vào đến bán kết.

Cũng như Rocky Balboa, người đã vượt qua vô số trở ngại để khẳng định mình là một tay đấm vô địch, Morocco đã chơi từng trận với thái độ mà William James từng đề cập. Họ có ý chí tự do để tin vào điều mình muốn tin, và thế là đủ cho một kỳ tích. Rất khó để giải thích nổi xem điều gì đã khiến một đội tuyển chỉ thắng được 2 trong số 16 trận tại 5 kỳ World Cup họ tham dự trước đây có thể tiến xa đến thế lần này và thậm chí, chuyện họ vô địch cũng không là điều gì xa vời, với những gì họ đã thể hiện.

Hãy nhớ là HLV Regragui cũng mới tiếp quản ĐT Morocco được 3 tháng, và ngôi sao Hakim Ziyech trước đó còn bất hòa nghiêm trọng với HLV tiền nhiệm Vahid Halihodzic. Thứ duy nhất đã thay đổi trong 3 tháng qua là thái độ. Và mọi cuộc đời đều có thể ngoặt đến 180 độ như thế, nếu ai cũng thức tỉnh và ký một khế ước với chính mình, như James từng làm?