Góc chiến thuật: Thời tiền vệ dẫn dắt lùi sâu lên ngôi

Nói đến sự thay đổi của các vị trí trên sân bóng, do những ảnh hưởng từ chiến thuật cũng như phong cách bóng đá mang lại, thì vị trí tiền vệ tấn công (Attacking Midfielder) có lẽ là nơi chịu nhiều tác động nhất. Trước hết, để tìm hiểu đâu là sự thay đổi và khác biệt ở vị trí này, khi so sánh giữa bóng đá trong quá khứ và bóng đá hiện đại, hãy cùng làm rõ một vài vấn đề chuyên môn liên quan.

ÔNG VUA TRONG QUÁ KHỨ
Tiền vệ công, như cách hiểu đơn giản nhất của nó, là một cầu thủ chơi ở khu vực giữa sân có thiên hướng tấn công, hỗ trợ cho các tiền đạo. Vào những năm 90 của thế kỷ trước, vị trí này thực sự được áp dụng trên sân bóng đúng theo cách mà nó được định nghĩa. Nhưng sự thay đổi về mặt chiến thuật đã khiến điều này gần như không còn tồn tại ở môi trường bóng đá đỉnh cao thời điểm hiện tại.

Trên thực tế, một tiền vệ công trong quá khứ phải đảm nhận 2 vai trò: kiến tạo và dẫn dắt. Nhưng hiện tại, đây lại là 2 vị trí tách biệt nhau trong sơ đồ bóng đá hiện đại. Một cầu thủ kiến tạo giỏi, là người không cần cầm quá nhiều bóng, nhưng phải là người tung ra những đường chuyền quyết định đặt đồng đội vào thế ghi bàn. Trong khi một cầu thủ dẫn dắt, nên là người có tầm quan sát rộng và khả năng điều phối bóng ở khu vực giữa sân. Kỹ năng cầm bóng là một yếu tố tiên quyết để đánh giá một cầu thủ chơi ở vị trí này.


Những ví dụ điển hình nhất cho mẫu tiền vệ công xuất sắc trong quá khứ là Rui Costa, Zinedine Zidane hay Juan Roman Riquelme. Đó là những người có thể đảm nhận một lúc cả 2 vai trò được nêu phía trên. Họ có thể lực sung mãn, tầm quan sát tuyệt vời, cùng kỹ năng chuyền bóng và kỹ thuật thượng thừa. Những cầu thủ dạng này thường di chuyển liên tục ở khu vực nửa sân của đối thủ, phối hợp ban bật với các đồng đội, và luôn tìm cách đột nhập vào vòng cấm mỗi khi có cơ hội. Sir Alex Ferguson trong những năm cuối dẫn dắt M.U, sở dĩ thèm khát có được Wesley Sneijder trong đội hình, là bởi ông đã nhìn ra ở cầu thủ này những tố chất như của Paul Scholes ngày nào.

Đáng tiếc, những cầu thủ dạng này gần như đã “tuyệt chủng” ở bóng đá hiện đại (Mesut Oezil là một trong những tiền vệ dẫn dắt cổ điển còn sót lại). Sơ đồ 4-2-3-1 đầy biến ảo lên ngôi khiến khu vực trước vòng 16m50 trở nên chật chội hơn bao giờ hết. Với những đội bóng chơi chặt chẽ như Chelsea, hàng thủ của họ luôn được bố trí một khoảng cách rất hợp lý với 2 tiền vệ trung tâm, và nếu không nhận được sự hỗ trợ, tiền vệ công của đối thủ sẽ bị kẹp chặt trong vòng vây của ít nhất 4 cầu thủ. Đơn giản là anh ta bị hóa giải. Thế nên, việc sản sinh ra 2 vai trò tách biệt ở hàng tiền vệ: kiến tạo và dẫn dắt, là xu thế tất yếu.


HIỆN TẠI THUỘC VỀ “SỐ 6”
Tiền vệ kiến tạo (incisive playmaker) và tiền vệ dẫn dắt (controlling playmaker), nói không ngoa, là bộ đôi quyết định thành bại của các đội bóng ở thời điểm hiện tại. Trong 2 vị trí này, cầu thủ dẫn dắt đá lùi sâu ở khu vực giữa sân, còn cầu thủ kiến tạo áp sát gần hơn tới khu 16m50 của đối phương. Để đánh giá, vai trò dẫn dắt được đặt cao hơn so với vai trò kiến tạo, bởi một người dẫn dắt tốt, hoàn toàn có thể kiến tạo tròn vai, nhưng một người kiến tạo giỏi, chưa chắc đã dẫn dắt thành công.

Yaya Toure và David Silva ở Man City là một ví dụ. Toure thường làm nền cho Silva “múa may” ở phía trên, nhưng tầm ảnh hưởng của anh là vô cùng lớn. Thêm nữa, phong cách box-to-box (con thoi) của cầu thủ người Bờ Biển Ngà còn khiến anh nguy hiểm hơn gấp bội. Tất cả các đường lên bóng của Man City hầu như đều phải qua chân “số 42”. Man City có thể sống mà không có Silva, nhưng chắc chắn sẽ gặp nguy nếu vắng Toure. Ngoài ra, còn có thể lấy thêm những ví dụ của Xavi-Iniesta (Barca), Xabi Alonso-Oezil (Real Madrid các mùa trước), Frank Lampard- Juan Mata (Chelsea mùa trước), Steven Gerrard-Philippe Coutinho (Liverpool) hay Andrea Pirlo-Arturo Vidal là những cặp dẫn dắt-kiến tạo điển hình.


Đặc biệt hơn nữa, không phải ngẫu nhiên mà khi chuyển sang dẫn dắt Bayern Munich, HLV Pep Guardiola lại “hóa phép” hậu vệ Philipp Lahm vào vị trí điều phối hàng tiền vệ Hùm Xám. Đáng chú ý, Lahm không bị bó hẹp vị trí của anh ở bên phần sân nhà, mà có thể tự do tham gia vào các tình huống lên bóng. Ngoài ra, những cầu thủ chơi ở vị trí này, không đòi hỏi nhiều về mặt thể lực, chính vì thế sẽ là sự lựa chọn rất hợp lý cho những lão tướng như Pirlo, Totti, Gerrard hay Lampard.

Nói thế để thấy, tầm quan trọng của những cầu thủ dẫn dắt thời điểm hiện tại, quan trọng tương đương một cầu thủ tiền vệ công trong quá khứ. Hay nói cách khác, vị trí “cầm nhịp” này đã được dịch chuyển xuống khu vực giữa sân, và được san sẻ vai trò với một cầu thủ kiến tạo ở phía trên. Ở sơ đồ 4-2-3-1, không nói đến 2 cầu thủ chơi ở cánh, 3 cầu thủ còn lại ở hàng tiền vệ được bố trí những nhiệm vụ rất rõ ràng: một tiền vệ kiến tạo, một tiền vệ dẫn dắt, và một tiền vệ quét. Trong khi ở sơ đồ “huyền thoại” 4-4-2 trong quá khứ, sẽ chỉ có 1 cầu thủ lo tấn công, và 1 cầu thủ lo phòng ngự ở trung tâm hàng tiền vệ.


Ở thời điểm mà các đội bóng luôn chọn việc cầm bóng nhiều để thể hiện áp lực, việc có thêm những sự lựa chọn ở tuyến giữa là một cải tiến đáng ghi nhận, qua đó là sự bùng nổ của các cầu thủ dẫn dắt lùi sâu. Với thiên hướng phát triển như hiện tại, sẽ có những phát kiến mới ra đời khiến bóng đá trở nên phức tạp hơn, và tất nhiên, là cả những vai trò mới trên sân.