5 tiền đạo (sơ đồ 2-3-5)
Sơ đồ chiến thuật mặc định giai đoạn những năm 1880 tới 1920 là 2-3-5, cho dù Pep Guardiola mùa này đôi lúc cũng đã ứng dụng nó cho Bayern Munich. Đây có thể xem là đội hình chiến thuật đúng nghĩa đầu tiên của thể thao, khi giai đoạn trước đó hoàn toàn chơi theo kiểu bóng ở đâu, người ở đó.
Bằng việc kéo một tiền đạo xuống đá tiền vệ trung tâm, sơ đồ mới này đã thay đổi cách chơi của các đội bóng từ đi bóng hùng hục thành chuyền bóng nhiều hơn, gắn kết hơn.
Sơ đồ 2-3-5
Đội hình W-M
Được khơi nguồn bởi HLV vĩ đại trong lịch sử Arsenal, Herbert Chapman, W-M là một phương án giải quyết tuyệt vời với luật việt vị được giới thiệu năm 1925, buộc các đội bóng phải bổ sung thêm hậu vệ. Chapman đã quyết định kéo một tiền đạo cánh xuống vị trí tiền vệ trung tâm, giúp tuyến giữa của ông luôn áp đảo đối thủ.
Phải tới những năm 1950, người ta mới tìm ra cách khắc chế sơ đồ W-M, cụ thể là trận thắng 6-3 của Hungary trên sân Wembley với một lối di chuyển và đảo vị trí linh hoạt. Dù sao, W-M cũng có một chỗ đứng trang trọng trong các quyển sách giáo khoa bóng đá cho trẻ em.
Sơ đồ W-M
Catenaccio
Khái niệm này bị rất nhiều người hiểu lầm theo nghĩa tiêu cực, là “những trò bẩn của bóng đá Italia”. Nhưng dưới thời HLV huyền thoại Helenio Herrera ở Inter Milan giai đoạn 1960, Catenaccio phức tạp hơn thế nhiều. Ý tưởng chính của nó là việc hình thành một “libero” chơi phía sau bộ 3 phòng ngự để nhân đôi hệ thống kèm cặp tiền đạo đối phương, cũng như khởi đầu cho các pha phản công. Nó cũng cho ra đời những cầu thủ chạy cánh phòng ngự và những hậu vệ cánh tấn công, từ rất rất lâu trước thời của 4-4-2. Ngày Catenaccio bị tiêu diệt là chung kết cúp châu Âu 1972, khi Inter thua Ajax của Rinus Michels với phát minh “Bóng đá tổng lực”.
Bóng đá tổng lực
Hà Lan đánh bại Tây Ban Nha 5-1 ở World Cup 2014, nhưng không phải bằng thứ bóng đá tổng lực say đắm làm nên “Cơn lốc da cam” ngày nào. Barcelona của Guardiola không chơi bóng đá tổng lực, dù cũng rất rất đẹp mắt. Để giải thích, thứ bóng đá tổng lực của người Hà Lan những năm 1970 lấy ý tưởng là bất kì cầu thủ nào cũng có thể xuất hiện ở bất kì đâu. Johan Cruyff có thể lui về phòng thủ, Johan Neeskens có thể chơi bên cánh trái, miễn là họ cảm thấy cần phải thế.
Vấn đề nảy sinh là mọi cầu thủ trong chiến thuật này phải sở hữu những kỹ năng siêu phàm, trí tuệ tuyệt đối và sự hiểu nhau đến hoàn hảo. Không phải thời nào, đội bóng nào cũng may mắn sở hữu những con người xuất chúng cùng một thế hệ như Neekens, Cruyff hay Johnny Rep.
Bóng bổng
Charles Reep là một sỹ quan của lực lượng không quân Anh cho tới khi ông nảy ra một ý tưởng vĩ đại. Những năm 1950, Reep làm một số phép thống kê các trận đấu bóng đá và phát hiện ra rằng đa số bàn thắng được ghi trong vòng 3 đường chuyền hoặc ít hơn. Hệ quả là lối chơi bóng dài thuần Anh khiến “Tam sư” của Graham Taylor sụp đổ tại vòng loại World Cup 1994, với những lời quát tháo liên tiếp ngoài đường biên: “Chuyền cho Les (Ferdinand)! Chuyền dài cho Les!”.
Chiến thuật bóng dài đặc trưng của người Anh
Các hậu vệ cánh tấn công
Theo nhiều người, các hậu vệ cánh tấn công chỉ còn là những tàn dư của chiến thuật cũ. Họ làm mưa làm gió ở những năm 1990 với Roberto Carlos, Andreas Brehme và Steve Guppy, nhưng biến mất trong giai đoạn 4-5-1 trở nên phổ biến. Nhưng thi thoảng, những hậu vệ cánh tấn công lại xuất hiện trở lại, cho dù có thể theo một cách tình cờ (Ashley Young hay Antonio Valencia ở M.U), hoặc thiên hoàn toàn về tấn công (Dani Alves của Barca).
Hậu vệ quét
Bóng đá Anh đã đặt cái tên tầm thường nhất cho vị trí cơ động nhất. Những hậu vệ quét cổ điển – như Franz Beckenbauer hay Lothar Matthaeus – cũng đã không còn được sử dụng trong thế kỉ mới, bởi các đội bóng thay vì muốn một hậu vệ sẵn sàng chơi ở vị trí tiền vệ, họ đặt luôn vào các tiền vệ phòng ngự. Nhưng dù vai trò “hậu vệ quét” đã chết, ý tưởng về nó thì không. Bởi khái niệm ấy ngày nay có thể dùng để chỉ Michael Carrick (M.U) hay Eric Dier (Tottenham), những người vừa có khả năng phòng ngự và giỏi làm bóng. Ở châu Âu, người ta gọi đó là “libero”, với vai trò dập tắt các đợt tấn công của đối thủ và mở đầu cho các tình huống phản công.
Chiến thuật sử dụng hậu vệ quét
Cặp tiền đạo một lớn một nhỏ
Trong sơ đồ 4-4-2. Hãy tưởng tượng tới Toshack và Keegan, Flo và Zola, Wanchope và Sturridge, hay Owen và Heskey. Có một ý tưởng xuyên suốt: Một chân sút to lớn làm nhiệm vụ làm tường, chân sút nhỏ bé sẽ di chuyển xung quanh và tìm cách ghi bàn.
Nhưng rồi với sự phát triển của các sơ đồ 1 tiền đạo, các thế hệ sau dần trở nên hoàn thiện hơn và phân chia theo các hướng khác. Những tiền đạo nhỏ bé trở thành tiền đạo cánh hoặc tiền vệ tấn công, những gã to lớn trở thành… bảo vệ. Mặc dù vậy, ngày nay vẫn tồn tại một số cặp đôi lớn-nhỏ như Dzeko và Aguero, Costa và Villa (Atletico), Gestede và Agbonlahor ở Aston Villa. Có điều mức độ thành công họ đạt được chỉ là trung bình.
Tiqui-taca
Pep Guardiola từng nói ông ghét “tiqui-taca”, nhưng sự thật ông chính là người tiên phong cho chiến thuật lỗi lạc đó. Giai đoạn năm 2013, lối đá khởi đầu là sự linh hoạt, tấn công bùng nổ bằng những đường chuyền ngắn và những tình huống chạy chỗ không biết mệt đã được hiểu mặc định là lối chơi bảo thủ, kiểm soát bóng hạn chế rủi ro.
Đúng vậy, nếu không có những thiên tài như Xavi, Andres Iniesta hay Lionel Messi, tiqui-taca sẽ chỉ là lối chơi chuyền qua lại giống như Van Gaal đã làm ở M.U. Nhưng vào tay những đôi chân siêu hạng xứ Catalan, nó từng là một kỳ quan của bóng đá thế giới.
Số 9 ảo
Vị trí mà tưởng như Messi là người mở đầu thực ra đã ra đời 80 năm về trước. Tiền đạo đầu tiên được kéo xuống thấp để tìm kiếm khoảng trống và làm rối loạn các trung vệ đối phương là thiên tài người Áo Matthias Sindelar của thập niên 30. Nhưng phải mãi tới những năm 2000, “số 9 ảo” mới được Luciano Spalletti áp dụng trở lại cho Roma.
Ngày nay, nó là một món vũ khí hiệu quả để xuyên thủng những hàng phòng ngự được tổ chức tốt, hoặc trong tình cảnh thiếu thốn tiền đạo cắm. Mario Goetze đôi khi chơi vai trò này ở ĐT Đức. Nhưng không dễ để làm một “số 9 ảo” tròn vai: Vị trí này cần khả năng khống chế bóng trong phạm vi hẹp cực tốt, đồng thời các tiền vệ cũng cần đủ khôn khéo để tận dụng tối đa khoảng trống lộ ra. Nếu không, bạn chỉ đơn thuần đang chơi không tiền đạo.
Sơ đồ 4-3-3 với "số 9 ảo"
Counterpressing
Khái niệm chiến thuật mới nhất gắn liền với HLV Juergen Klopp. Ông nhanh chóng truyền dấu ấn gegenpressing (hay counterpressing) cho Liverpool, với tư duy là bằng mọi giá đoạt lại bóng ngay sau khi mất bóng. Dortmund của Klopp từng đưa lối chơi ấy lên đỉnh cao, và nó chỉ sa sút khi ông mất đi những con người tốt nhất. Lối chơi counterpressing cũng đòi hỏi nguồn năng lượng vô tận. Đôi khi nó khiến cầu thủ chấn thương hoặc kiệt sức sớm. Điều đó liệu có lặp lại ở Liverpool? Hãy chờ xem.
Lối chơi gegenpressing của Klopp thời còn ở Dortmund
* Đăng nhập hoặc Đăng ký tài khoản để
bình luận và chia sẻ nhanh hơn