Tại World Cup 2018, ĐT Anh đã ghi được 12 bàn thắng. Đây chính là thành tích ghi bàn tốt nhất tại ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh của Tam sư. Tuy nhiên, kỷ lục này được góp sức rất nhiều từ việc tận dụng các tình huống cố định. Nếu tính cả những quả phạt đền thì 9/12 bàn thắng của Anh được ghi sau những tình huống cố định, một tỷ lệ áp đảo.

Tỷ lệ đó đã cho thấy một điểm yếu của ĐT Anh, nằm ở khả năng ghi bàn từ những tình huống mở. Chỉ 3 trong 12 bàn của Anh được ghi sau những tình huống phối hợp bóng sống. Theo thống kê thì trung bình 90 phút thi đấu tại World Cup 2018, các cầu thủ Anh chỉ tạo ra được… 0,9 cú sút trúng đích từ những tình huống bóng sống. Đó là con số thấp tệ hại, khiến Anh xếp thứ 31/32 đội tại World Cup 2018 và chỉ hơn duy nhất Iran (0,7).

Đây không phải là điểm yếu của ĐT Anh tại World Cup 2018, mà nó được xem là điểm yếu cố hữu của Tam sư dưới sự dẫn dắt của HLV Southgate. Theo thống kê, ở 13 trận đấu mà HLV Southgate sử dụng sơ đồ với 3 hậu vệ và 2 cầu thủ chạy cánh, họ chỉ ghi được 4 bàn thắng từ những tình huống phối hợp bóng sống. Chính việc không thường xuyên có được cơ hội từ những pha dàn xếp phối hợp khiến cho chân sút số một Harry Kane cũng không có được cảm giác ghi bàn tốt nhất. Một trong những nguyên do được các chuyên gia đưa ra để lý giải cho việc Kane bỏ lỡ cơ hội mười mươi trong trận đấu với Croatia, gián tiếp khiến Anh phải dừng bước trước ngưỡng cửa chung kết.

Vấn đề của ĐT Anh không khó để tìm ra, nhưng rất khó để hóa giải. Bởi để cải thiện khả năng phối hợp bóng sống cho Tam sư, Southgate cần những cầu thủ sáng tạo ở giữa sân. Tuy nhiên, bóng đá Anh hiện tại lại không sở hữu những cầu thủ như Luka Modric hay Ivan Rakitic của Croatia. 

Jordan Henderson trong trận đấu với Croatia rất nỗ lực tổ chức lối chơi cho Anh, với những đường mở bóng nhưng đó không phải là điểm mạnh của cầu thủ đang khoác áo Liverpool. Trong khi những Delle Alli hay Jesse Lingard lại không phải là mẫu tiền vệ có khả năng giữ bóng và xoay xở tốt. Điều đó khiến cho lối chơi của ĐT Anh không có nhiều sự đột biến, đặc biệt là khi đối thủ chủ động chơi phòng ngự phản công.

Kể từ mùa Hè 2017, Southgate đã quyết định để ĐT Anh chơi với sơ đồ 3 hậu vệ và 2 cầu thủ chạy cánh. Với kinh nghiệm mà Southgate có được khi làm việc cùng Terry Venables hay Glenn Hoddle trước đây và với những con người mà ĐT Anh đang có, đây có thể xem là một sơ đồ phù hợp. 

Với sơ đồ 3-1-4-2, Anh cho thấy họ là một đội bóng được tổ chức chặt chẽ. Trong 13 trận đấu sử dụng sơ đồ này, Tam sư chỉ để thủng lưới có 8 bàn. Một thống kê hết sức ấn tượng và là điểm mạnh đội bóng xứ sương mù.

Song với hệ thống này, khả năng tấn công của Anh bị hạn chế. Đặc biệt là khi bị rơi vào thế phải đẩy cao đội hình và tìm kiếm bàn gỡ thì phía 2 cánh của ĐT Anh là những khoảng trống mênh mông. Đó là điều đã được thể hiện rõ sau khi Anh để Croatia gỡ hòa và đội bóng Đông Âu sau đó đã sử dụng nhiều đường xuống biên và tạt cánh để khiến cho hàng thủ Tam sư chao đảo. Nếu ở thời điểm đó Southgate chuyền sang chơi với sơ đồ 4-3-3 thì Anh có thể sẽ tạo ra được một thế trận tấn công tốt hơn.

Tất nhiên, đó chỉ là những tính toán trên lý thuyết bởi để một sơ đồ vận hành tốt cần phải có những con người phù hợp. Nhưng ĐT Anh không xa lạ với sơ đồ 4-3-3 và đã đến lúc để Southgate tính tới những phương án B cho những hoàn cảnh như trong trận đấu với Croatia.

Những phương án B trong việc dùng người cũng là điều mà Southgate cần phải tính tới. Eric Dier từng chơi tốt trong trận đấu với Thụy Điển, nhưng đã không được sử dụng nhiều ở giải lần này. Tương tự là Loftus-Cheek, dường như Southgate vẫn chưa dám đặt niềm tin ở cầu thủ trẻ này dù có nhiều thời điểm Alli chơi hoàn toàn dưới sức.

Tìm kiếm thêm những giải pháp nhân sự mới cũng sẽ giúp Southgate có được những sự linh động hơn trong việc xoay chuyển chiến thuật. Đây không thể là nhiệm vụ có thể hoàn thành trong một vài trận đấu, nhưng là điều mà Southgate cần phải hướng tới nếu muốn duy trì đà thành công tại World Cup 2018.