AFCON: Liệu đã hết nạn dàn xếp tỉ số?

Nỗi buồn của Ghana năm 1984

Để thấy được khoảng tối tại AFCON, có lẽ cần phải quay trở lại giải đấu năm 1984 – năm vinh quang của bóng đá Cameroon. Mặc dù " Sư tử bất khuất" đã chơi thứ bóng đá ấn tượng trong suốt giải đấu, nhưng họ vẫn phải nghe những lời ong tiếng ve quanh chức vô địch của mình. Sở dĩ vậy bởi trên hành trình đi đến vinh quang, ĐT Cameroon đã may mắn tránh được đội đương kim vô địch Ghana.

Nhiều năm sau đó, người ta đã tìm ra được những bằng chứng để chứng minh rằng, Cameroon không phải ngẫu nhiên mà né được đội đương kim vô địch châu Phi năm đó. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn năm 2012, một người trong cuộc – cựu tiền vệ Mohammed Shoib của Algeria thú nhận rằng, đội bóng của đất nước ông đã chủ động thông đồng với ĐT Nigeria để loại Ghana ở vòng đấu bảng. 

Cụ thể, ở lượt trận cuối cùng của vòng bảng AFCON 1984, Ghana cần đánh bại đối thủ Malawi, còn Algeria cũng phải vượt qua ĐT Nigeria để tiến vào bán kết. Còn trong trường hợp Algeria và Nigeria hòa nhau, Ghana sẽ đứng thứ 3 tại bảng B, qua đó mất suất vào vòng tiếp theo. Kết quả cuối cùng ai cũng rõ. Dù Ghana đánh bại Malawi 1-0 nhờ pha lập công của Amphadu, nhưng họ vẫn phải dừng bước. Bởi trong trận đấu còn lại của bảng B, Nigeria và Algeria “giao lưu vui vẻ” với kết quả cuối cùng là 0-0.

Bất kỳ khán giả nào trên sân chứng kiến trận đấu giữa Nigeria với Algeria hôm ấy cũng đều có thể nhận thấy dấu hiệu bất bình thường. Hai đội chủ yếu cầm bóng và vờn nhau ở khu vực giữa sân. Họ coi thường người xem đến mức không buồn tổ chức những pha lên bóng tấn công. Mặc những tiếng la ó trên khán đài để phản đối hành vi chơi bóng phi thể thao ấy, 2 đối thủ chẳng hề quan tâm. Phía Ghana sau đó đã đệ đơn khiếu nại lên ban tổ chức. Họ đặt vấn đề liên quan đến nghi vẫn có sự dàn xếp tỉ số của một nhà cái đến từ châu Á ở phía sau trận hòa không bàn thắng ấy. Tuy nhiên, do không bằng chứng, nên Ghana cuối cùng đành chấp nhận để vụ việc “chìm xuồng”.

Chuyện thường ngày ở huyện

Những câu chuyện nhìn nhau mà đá, theo chỉ đạo của một bên thứ 3 nào đó, xảy ra như cơm bữa trong các trận đấu sinh tử tại AFCON. Còn nhớ tại giải đấu năm 2010, Algeria và Angola cũng đã hòa nhau không bàn thắng trong trận đấu cuối cùng của vòng bảng tại bảng A. Nhờ đó, họ dắt tay nhau đi tiếp. Trong khi đó, ĐT Mali đành xách vali ra về, dù đánh bại đối thủ Malawi 3-1 ở lượt trận cuối cùng. Phải nhắc lại rằng, ĐT Mali ngày đó rất mạnh với các ngôi sao đình đám đang chinh chiến ở châu Âu khi đó như Ferederic Kanoute, Seydou Keita, Mohamed Sissoko, Mahamadou Diarra...

Sau trận đấu đáng xấu hổ giữa Algeria với Angola, giới truyền thông râm ran tin đồn về một vụ dàn xếp tỉ số, do một nhà cái ở châu Á đứng phía sau, chỉ vài giờ trước khi trận đấu diễn ra. LĐBĐ Mali khi nghe phong thanh chuyện đó đã lập tức gửi đơn khiếu nại lên ban tổ chức giải. Tuy nhiên, cũng giống như đơn kiện năm 1984 của ĐT Ghana, Mali chẳng có bằng chứng nào trong tay. Những cáo buộc của họ bị cho là vô căn cứ. Cả Algeria lẫn Angola đều không phải chịu bất kỳ hình thức kỷ luật nào. Algeria sau đó còn vào đến tận trận tranh giải 3 (thua Nigeria 0-1).

“Nhà cái” từng trực tiếp “làm việc” với HLV trưởng

Những chuyện dàn xếp tỉ số ở giải AFCON không chỉ diễn ra ở trên sân cỏ. Đến nay, người ta vẫn chưa quên một câu chuyện giật gân được lưu truyền kể từ giải đấu năm 2008. Đúng 2 ngày trước trận đấu mở màn giữa đội nhà Benin với đối thủ Mali, HLV Reinhard Fabisch đã được một người đàn ông tiếp cận tại khách sạn của đội. Gã này tự xưng là người đại diện cho một công ty cá cược có trụ sở tại Singapore và có khả năng dàn xếp các trận đấu bóng đá châu Phi. Ông ta hỏi Fabisch liệu ông có hứng thú dàn xếp trận đấu với Mali để đổi lấy tiền thắng cược từ trận đấu đó hay không.

Reinhard Fabisch là một HLV người Đức, nổi tiếng thẳng tính và nóng nảy. Vì vậy, ông lập tức mắng kẻ tiếp cận té tát. HLV trưởng của Benin cho phép gã đàn ông này rời đi trong vòng 2 phút, nếu không ông sẽ gọi cảnh sát đến tiếp hắn ta. Tuy nhiên, kẻ xưng là đại diện của một công ty cá cược đến từ Singapore vẫn nhơn nhơn cái mặt. Hắn ta chẳng tỏ vẻ sợ sệt trước những lời đe dọa. Trong buổi họp báo sau đó, HLV Fabisch đã kể với cánh phóng viên về vụ việc này. Nhưng có vẻ như chẳng ai ngạc nhiên – điều đó cho thấy có khả năng chuyện tương tự đã từng xảy ra như cơm bữa.

Ngay cả các trận đấu vòng loại AFCON cũng không tránh khỏi những rắc rối của việc dàn xếp tỷ số. Vào tháng 3/2016, trận đấu vòng loại tại bảng L giữa Swaziland và Zimbabwe kết thúc với tỷ số hòa 1-1, đó là một kết quả tưởng chừng như vô thưởng vô phạt. Nhưng không lâu sau đó, truyền thông đã khui ra chuyện động trời rằng, Edzai Kasinauyo - một quan chức của LĐBĐ Zimbabwe và cựu cầu thủ, đã liên hệ với một đường dây dàn xếp tỷ số ở châu Á. Cụ thể, Kasinauyo cùng với một số đồng phạm, đã cố gắng thuyết phục 3 cầu thủ người Zimbabwe cố tình thua cả hai trận đấu với Swaziland với cách biệt 2 bàn, để đổi lấy 15.000 đô la mỗi người. Một người đã tố giác nội bộ để vạch trần scandal này.

Giải năm nay sẽ khác?

Có thể ở AFCON 2025, chuyện sẽ khác. Bởi theo một số nguồn tin, ban tổ chức giải năm nay đã tăng cường công tác kiểm tra, giám sát. LĐBĐ châu Phi đã hợp tác với Sportradar Integrity Services (SIS). Đây là nhà cung cấp toàn cầu các giải pháp về tính liêm chính trong thể thao và là đối tác của hơn 100 liên đoàn và giải đấu thể thao. SIS đã triển khai dịch vụ giám sát cá cược của mình - hệ thống Phát hiện Gian lận Toàn cầu (UFDS) - để xác định bất kỳ hoạt động cá cược đáng ngờ nào. Có thể nhờ nỗ lực đó, AFCON 2025 sẽ “sạch sẽ” hơn!