Từng có một thời gian, Quả Bóng Vàng như một cuộc đua mở dành cho tất cả. Trong 18 năm, từ năm 1990 cho tới 2008, đã có tổng cộng 17 cầu thủ khác nhau bước lên bục vinh quang. 17 cầu thủ này không chỉ tới từ những cường quốc bóng đá như Brazil, Đức, Pháp hay Italia, mà còn từ Ukraine, Liberia, Bulgaria và thậm chí cả... Anh!

Nhưng nếu danh sách của những người chiến thắng hồi thập niên 1990 có thể gợi lên trong chúng ta những con sóng ký ức dồn dập - Van Basten! Baggio! Stoichkov! Weah! Ronaldo! Rivaldo! - thì từ 2008 trở về sau, nó là sự lặp lại đôi khi tới nhàm chán. Sau Ronaldo là Messi, và cứ thế, bộ đôi này đã cùng nhau giành tổng cộng 13 trong số 15 Quả Bóng Vàng trong giai đoạn từ 2008 đến 2023, trong đó riêng Messi có tới 8 lần đăng quang, gần nhất là vào năm 2023, chủ yếu là nhờ vào chức vô địch World Cup... 2022!

Không thể phủ nhận sự xuất sắc, ổn định và nỗ lực hơn người của Ronaldo và Messi. Nhưng có một điều chắc chắn, việc hai cầu thủ này liên tục chiến thắng đã khiến giải thưởng Quả Bóng Vàng đi chệch tiêu chí ban đầu, đó là phần thưởng cho người có màn trình diễn xuất sắc nhất trong vòng 12 tháng trước ngày trao giải. Messi, ví dụ, sẽ luôn là cầu thủ hay nhất thế giới. Nhưng không phải năm nào anh cũng là người thể hiện xuất sắc nhất, và quan trọng hơn, thành công nhất.

Với nhiều người, sự thống trị của bộ đôi Ro-Si ở cuộc đua Quả Bóng Vàng còn là kết quả của những bộ máy marketing khổng lồ đứng sau các cầu thủ (ví dụ Nike, Adidas...), là kết quả của những chiến dịch truyền thông mạng xã hội, thậm chí cả những chiêu trò lobby phiếu bầu vẫn thấy trong các cuộc bầu cử chính trị.

Khách quan mà nói, Quả Bóng Vàng, giải thưởng được trao từ những năm 1950 từ ý tưởng của phóng viên Gabriel Hanot và biên tập viên Jacques Ferran của tạp chí France Football, vốn không thu hút được nhiều sự chú ý từ những ngày đầu. Người chiến thắng đầu tiên là Stanley Matthews ở kỳ trao giải năm 1956, lúc ông đã 41 tuổi, không có thêm danh hiệu nào trong 3 năm, và đã qua thời đỉnh cao từ lâu. Giải thưởng ấy mang hơi hướm một giải thành tựu trọn đời hơn là giải thưởng cho cầu thủ hay nhất.

Trong những thập kỷ tiếp theo, Quả Bóng Vàng tiếp tục duy trì được xu hướng trao giải khá... ngẫu hứng như vậy. Trong danh sách những người chiến thắng có những huyền thoại như Alfredo Di Stéfano, Johan Cruyff, George Best, Franz Beckenbauer, Marco van Basten, Michel Platini... Nhưng cũng có những người mà thế hệ sau có khi chưa từng nghe tới, ví dụ Florian Albert (Hungary, 1967), Allan Simonsen (Đan Mạch, 1977) hay Igor Belanov (Liên Xô, 1986)... 

Những ngày ấy, không có quá nhiều tranh cãi sau mỗi lần trao giải. Có thể là dư luận không quá quan tâm. Cũng có thể bản thân người chiến thắng cũng không xem Quả Bóng Vàng là một cái gì quá ghê gớm. 

Nhưng bây giờ thì khác. Quả Bóng Vàng thậm chí được xem như là mục tiêu tối thượng của mọi cầu thủ. Tới mức, như tổng biên tập Pascal Ferre của France Football, từng tiết lộ: "Ronaldo chỉ có một tham vọng duy nhất, đó là treo giày khi có nhiều Ballon d'Or hơn Messi...". Một số cầu thủ khác, tiêu biểu là Neymar, còn đổi CLB vì mục tiêu này. Năm 2017, anh bất ngờ chọn tới PSG không chỉ vì tiền, mà còn vì biết rằng nếu còn ở lại Barca, anh sẽ không bao giờ thoát ra được khỏi cái bóng của Messi.

Đó cũng là một trong những lý do Quả Bóng Vàng mất đi tính đa dạng, đặc sắc của nó. Chỉ có 4 người đăng quang trong 15 năm rõ ràng là một "vấn đề". Càng đáng nói hơn khi không phải lúc nào những người chiến thắng cũng là cái tên thuyết phục nhất. Đơn cử như danh hiệu gần nhất của Messi. Đúng, Messi đã giúp Argentina lên ngôi vô địch thế giới. Đúng, anh đã có một giải đấu rực sáng trong một tháng ở Qatar. Nhưng những tháng còn lại thì sao? Phong độ của anh với CLB thế nào? Và nếu chỉ tính phong độ ở Qatar, liệu Messi có hay hơn Kylian Mbappe, tác giả của một hat-trick ở trận chung kết?

Nếu danh hiệu Quả Bóng Vàng được trao cho người chiến thắng trong trận chung kết World Cup, thì hóa ra yếu tố quyết định không chỉ là phong độ của Messi hay Mbappe, mà còn của Kingsley Coman và Aurélien Tchouaméni, những cầu thủ Pháp đá hỏng 11m, và Gonzalo Montiel, cầu thủ Argentina đá thành công quả 11m quyết định. Logic ở đâu?

Nhưng thôi, dù sao bây giờ cũng là quá muộn để đòi lại công bằng cho Mbappe, hay cho bộ đôi Erling Haaland và Kevin De Bruyne. Hay cho Andres Iniesta và Xavi, những người đã thống trị bóng đá cùng với Barca và đội tuyển Tây Ban Nha nhưng chưa một lần được đứng lên bục cao nhất. Hay cho Wesley Sneijder và nhiều người khác nữa. 

Hãy hướng tới tương lai, và với việc lần đầu tiên trong 21 năm danh sách rút gọn không có tên Messi hay Ronaldo - hay bất kỳ người chiến thắng nào trước đó - có nhiều lý do để chúng ta chờ đợi. Nếu Vinicius chiến thắng, chúng ta sẽ có cầu thủ da màu đầu tiên đăng quang sau khi Ronaldinho làm được điều này 19 năm trước. Nếu người được chọn là Rodri, chúng ta sẽ có cầu thủ Tây Ban Nha đầu tiên giành Quả Bóng Vàng kể từ năm 1960 với Luis Suarez.

Với Mbappe, với Haaland, và với những ngôi sao trẻ đang lên như Lamine Yamal, Jude Bellingham, Jamal Musiala..., chúng ta có thể hi vọng vào một thời kỳ mới cho Quả Bóng Vàng, trong đó giải thưởng sẽ trở lại với giá trị ban đầu của nó. Đó phải là phần thưởng cho cầu thủ thể hiện tốt nhất trong một năm qua. Còn nếu cần một giải thưởng cho cầu thủ "giỏi nhất", hãy xem "The Best" của FIFA.