Steven Gerrard, Frank Lampard, Paul Scholes… đừng mơ làm đại tướng

Trong việc quản lý bóng đá, kinh nghiệm là một giá trị vô cùng quý giá. Đó là một nghề không thể mắc sai lầm, bởi có rất ít sự kiên nhẫn dành cho HLV, đặc biệt ở môi trường bóng đá đỉnh cao như dẫn dắt các CLB lớn, các ĐTQG danh tiếng. Đây là lý do tại sao việc tìm kiếm kinh nghiệm huấn luyện ở cấp thấp hơn trong kim tự tháp bóng đá, ở những CLB đang thi đấu ở giải hạng thấp hay những ĐTQG có trình độ bóng đá trung bình - thấp lại có cơ hội mang về rất nhiều giá trị.

Graham Potter là một ví dụ điển hình của việc tích lũy kinh nghiệm ở môi trường kém danh tiếng. Cựu hậu vệ cánh của Birmingham đã huấn luyện CLB Ostersund (Thuỵ Điển) trong vòng 7 năm, đưa họ từ giải Hạng Tư lên giải VĐQG và tham dự Europa League, nơi ông cùng đội bóng đánh bại Arsenal 2-1 ngay trên sân khách ở trận lượt đi. Nhờ đó, ông đã được đội bóng Championship là Swansea City mời về vào năm 2018, sau đó là Brighton và rồi Chelsea tại Premier League.  

Nhìn từ góc độ này, những tiền vệ tấn công trứ danh có sự nghiệp thi đấu oanh liệt được nhắc ở trên đã đi theo con đường ngược lại: ngay lập tức cầm các CLB lớn ở những giải đấu khốc liệt. Và họ đều phải trả giá cho lựa chọn của mình bằng những lần bị sa thải, hay thậm chí phải từ bỏ nghiệp cầm quân. Điều đó không có nghĩa là những ngôi sao như Lampard, Gerrard hay Scholes không thể thành công trong nghề huấn luyện, mà chỉ vì họ có quá ít - nếu không muốn nói là hoàn toàn không có - kinh nghiệm cầm quân.

Nói một cách nôm na, chứng chỉ hành nghề HLV chỉ là điều kiện cần để họ hành nghề, và nó khá dễ đạt được. Nhưng để thành công và trụ vững ở môi trường đỉnh cao lại đòi hỏi kinh nghiệm thực chiến, năng lực huấn luyện bẩm sinh như điều kiện đủ.

Một điều cản trở sự phát triển của các tiền vệ tấn công Anh ở nghề huấn luyện là họ sinh ra và lớn lên trong một môi trường bóng đá đơn giản về chiến thuật. Bóng đá Anh từ sau thành công duy nhất là Worl Cup 1966 đến "Thế hệ vàng" của Lampard, Gerrard, Scholes chỉ trung thành với chiến thuật 4-4-2, với bóng đá thể lực. Phải đến khi sang Serie A thi đấu, cựu tiền vệ David Platt mới biết ngoài 4-4-2, còn vô số chiến thuật khác.

Chính vì thế, các thế hệ HLV và cầu thủ chỉ đơn giản thi triển một thứ võ công mà không biết rằng, nó đã bị hóa giải từ lâu. Tính bảo thủ của người Anh đã làm hại chính họ. Steve McManaman và David Beckham chỉ là số ít tiền vệ tấn công đi ra khỏi nước Anh, và gặt hái được thành công.

Việc được tiếp xúc với các HLV khác nhau, các hệ thống chiến thuật đa dạng khi còn thi đấu sẽ giúp cầu thủ có một lượng kiến thức và ý tưởng nhất định thông qua sự thẩm thấu thuần túy. Đối với những người quan tâm đến khả năng trở thành HLV trong tương lai, họ có thể lắng nghe chăm chú hơn, nghiên cứu bóng đá sâu hơn và xem xét những đặc điểm nào họ có thể học được từ những người mà họ làm việc cùng trong suốt sự nghiệp của mình.  

Tuy nhiên, một khi nhảy ngay vào vị trí HLV của một đội ở Premier League hay các cấp độ tương đương, thất bại là không thể tránh khỏi. Thậm chí, danh tiếng ngôi sao còn gây hại bởi họ bị giám sát chặt chẽ hơn nhiều, để chờ xem liệu cầu thủ huyền thoại có thể trở thành HLV giỏi hay không? Rõ ràng, Ince, Gerrard, Lampark, Scholes và Parker đều tự nhận thấy mình khó có cơ hội nhanh chóng trở thành HLV ưu tú giống như các đồng nghiệp ở nền bóng đá Tây Ban Nha, Italia, Đức…

Họ đều là ngôi sao hay thủ quân ở CLB và ĐTQG, đều từng thể hiện rõ phẩm chất lãnh đạo nhưng lại thiếu năng lực chiến thuật đỉnh cao, đủ đáp ứng sự thay đổi chóng mặt trong bóng đá.  Nhìn vào từng trường hợp, chúng ta sẽ thấy mẫu số chung trong thất bại của những tiền vệ tấn công này trong nghề HLV là thiếu kinh nghiệm huấn luyện ở cấp cao nhất.

Gerrard có vẻ thành công nhất khi dẫn dắt Rangers vô địch Scotland mùa 2020/21 với những kỷ lục, nhưng đã thất bại thảm hại khi sang cầm quân ở Aston Villa, bị sa thải giữa mùa và đang trôi dạt sang Saudi Arabia. Lampard cũng đem đến nhiều hy vọng cho Chelsea về một HLV huyền thoại xuất phát từ cầu thủ huyền thoại. Song cựu tiền vệ box-to-box này đã bị sa thải 2 lần ở Chelsea và Everton, rồi kết thúc hợp đồng HLV tạm thời ở Chelsea trong lần thứ hai quay lại. Đáng lẽ ra Lampard nên dẫn dắt Derby County ở Championship thêm vài mùa giải nữa, trước khi “trèo cao” ở Premier League.

Tệ hại hơn 2 người đồng nghiệp cùng lứa thế hệ vàng, Paul Scholes thất bại ở ngay giải Hạng Ba với Oldham Athletic, khi chỉ thắng 1 trong 7 trận đầu tiên. Scholes buộc phải từ chức và sau đó lại thất bại ở vai trò HLV tạm quyền tại Salford City. Cuối cùng, anh quyết định thôi nghề HLV để trở thành BLV bóng đá.

Đàn anh của Paul Scholes là Paul Ince chỉ thành công ở giải League One (Hạng Tư) với Macclesfield Town và MK Dons. Nhưng ngay khi vừa bén mảng lên Premier League cùng Blackburn ở mùa 2008/09, ông đã bị sa thải chỉ sau gần 4 tháng cầm quân. Hiện giờ, Ince vẫn chỉ dẫn dắt các CLB hạng dưới như MK Dons, Notts County, Blackpool và Reading.  

Trong khi đó, Scott Parker từng là ứng viên dẫn dắt ĐT Anh với những bước đi đầu tiên trong nghề HLV khá căn cơ: từ U18 Tottenham, rồi lên thay thế vị trí của Claudio Ranieri tại Fulham. Ở đây, Parker đã xuống hạng cùng CLB và giúp Fulham quay lại Premier League vào năm 2019. Sau đó, Parker lại cầm Bournemouth ở Championship và đưa lên Premier League, sau đó nghỉ việc vì mâu thuẫn với CLB.  

Dù sao, những HLV này còn rất trẻ, sự nghiệp huấn luyện vẫn còn dài. Tuy nhiên, chúng ta có thể khẳng định rằng, họ - những tiền vệ tấn công danh tiếng của bóng đá Anh - đã không thể thành công ở vai trò chiến thuật gia bằng những đồng nghiệp Tây Ban Nha như Pep Guardiola, Mikel Arteta, Xabi Alonso hay Xavi. Có thể do họ thiếu may mắn, nhưng chủ yếu là do năng lực chiến thuật còn kém xa.