70 năm bóng dài, phép toán sai của ông tổ ngành thống kê bóng đá

Tổ ngành thống kê bóng đá

Thời điểm hiện tại, thống kê là một phần không thể tách rời của bóng đá. Thậm chí giới chuyên môn ví von bóng đá đương đại là kỷ nguyên Opta, hãng thống kê thành lập vào năm 1996 và ra mắt quy trình thu thập dữ liệu thời gian thực trong bóng đá vào năm 2006.

Sự ra đời của Opta dẫn đến sự dịch chuyển của dòng chảy phương pháp huấn luyện. Những chiến lược gia kiểu cũ, dẫn dắt dựa trên quan sát và đánh giá, dần lỗi thời. Tiêu biểu là trường hợp Arsene Wenger. Thay vào đó là những nhà cầm quân ứng dụng thống kê vào tuyển dụng và đấu pháp. Điển hình như Jose Mourinho, Pep Guardiola hay Juergen Klopp.

Ngược dòng thời gian, người được công nhận sáng lập công nghệ thu thập và phân tích dữ liệu, hay nói cách khác là ông tổ ngành thống kê, trong bóng đá là Charles Reep. Đối với bóng đá, đã có một thời những con số hoàn toàn xa lạ, trừ tỷ số. Nhưng đối với các kế toán, số liệu là thứ gắn bó suốt đời.

Và Charles Reep trước khi bước chân vào thế giới bóng đá, là kế toàn của Không lực Hoàng gia Anh (RAF). Người đàn ông này sinh năm 1904 tại thị trấn nhỏ có tên Torpoint, Cornwall, tây nam nước Anh. Ông gia nhập RAF năm 24 tuổi, từng tham gia Thế chiến II đương đầu Phát xít Đức và làm đến chức Biên Đội trưởng (hàm Trung Úy).

Từ nhỏ, Reep là một người hâm mộ nhiệt thành của đội bóng địa phương Plymouth Argyle và thường xuyên đến sân Home Park cổ vũ. Tuy nhiên, khi gia nhập RAF, ông phải chuyển đến sinh sống tại thủ đô London, nơi chàng Trung úy không quân được tận hưởng bóng đá đỉnh cao qua các trận cầu của Tottenham và Arsrenal.

Năm 1933, Charles Jones, thủ quân Arsenal đến doanh trại không quân để trò chuyện với Reep về chủ đề tấn công biên đang được đội bóng thành London áp dụng, trong đó nhấn mạnh yếu tố các cầu thủ leo biên phải luân chuyển bóng nhanh nhất có thể trên sân.

Cuộc nói chuyện này đã truyền cảm hứng sâu sắc cho Reep và sau đó ông trở thành tín đồ cuồng nhiệt của Herbert Chapman, HLV của Arsenal, người đã định nghĩa lối chơi tấn công của bóng đá Anh thông qua sơ đồ WM. Đó chính là khởi đầu cho niềm đam mê bóng đá của Reep để sau này ông áp dụng trên toàn quốc. 

Đáng tiếc, vị kế toán của Không lực Hoàng gia Anh, ông tổ ngành thống kê trong bóng đá lại có một phép tính sai kinh điển, gây hệ lụy khiến nền bóng đá nước nhà tụt hậu đến vài mươi năm sau.

70 năm bóng dài, sai lầm của tổ ngành thống kê bóng đá

Ngoài việc được xem là tổ ngành thống kê bóng đá, Reep còn là người sáng tạo ra lối chơi bóng dài (long-ball), lối chơi trở thành đặc trưng của bóng đá Anh suốt mấy mươi năm sau và đáng tiếc, lại khiến các đội bóng xứ sở sương mù tụt hậu. Trong đó, Reep để lại một kết luận kinh điển: “Không có dấu hiệu nào cho thấy chuyền bóng nhiều đem lại chiến thắng”.

Chẳng cần những phân tích cao siêu, cho đến tận bây giờ, không khó để nhận ra việc chuyền bóng quan trọng như thế nào trong bóng đá. Thậm chí đã có cả một nền bóng đá thống trị thế giới bằng lối chơi gọi là tiqui-taca chỉ cách đây 10 năm. Và kết luận sai của Reep đến từ một phép tính sai, cách đây tròn 70 năm.

Ngày 18/3/1950, Reep đến sân theo dõi trận đấu giữa Swindon Town và Bristol Rovers tại County Ground. Ông nhanh chóng thất vọng với lối chơi chậm chạp và những pha phối hợp tấn công thiếu hiệu quả của Swindon trong hiệp 1. Vì vậy, Reep lấy sổ ra và thực hiện kỹ năng số của một kế toán viên.

Ông bắt đầu ghi lại các hành động đơn giản, vị trí trên sân và chuỗi đường chuyền. Cuối cùng, Reep ghi nhận Swindon thực hiện tổng cộng 147 nỗ lực tấn công trong hiệp 2 nhưng chỉ giành chiến thắng với tỷ số tối thiểu 1-0. Sử dụng phép ngoại suy đơn giản, Reep ước tính một trận đấu có khoảng 280 nỗ lực tấn công và trung bình chỉ có 2 bàn thắng được ghi. 

Như vậy, tỷ lệ thành bàn của mỗi nỗ lực tấn công chỉ vỏn vẹn 0,71%, do đó chỉ cần đôi chút cải thiện để tăng số lượng bàn thắng trung bình mỗi trận từ 2 lên 3 bàn. Vì vậy, những năm tiếp theo, Reep kiên trì theo đuổi việc thu thập và phân tích số liệu trong bóng đá chuyên nghiệp. Mỗi mùa, Reep theo dõi khoảng 40 trận và mỗi trận mất 80 giờ đồng hồ để thống kê.

Những phân tích của Reep đã giúp các đội bóng giành dành được thành công trước mắt, chẳng hạn như Birmingham, Wolverhampton hay Wimbledon. Do đó, các triết lý của ông được nhân rộng. Trong đó nổi tiếng nhất là kết luận 85% số bàn thắng đến từ các chuỗi chuyền bóng dưới 3 đường. 

Đồng nghĩa, Reep đưa ra quan điểm phản đối việc kiểm soát bóng và chỉ cần những pha phối hơn từ 3 đường chuyền trở xuống để ghi bàn. Sai lầm của ông là cố định tỷ lệ phần trăm các bàn thắng được tạo ra bởi các chuỗi đường chuyền có độ dài khác nhau. 

Hơn nữa, quả thực các bàn thắng thường đến trong những tình huống giữ bóng trong thời gian ngắn, nhưng bóng đá về cơ bản là cuộc chơi của những thời gian ngắn kiểm soát bóng, với hai đội luân phiên cầm bóng và bước ngoặt ở thời khắc đoạt lại bóng. Nên nhớ, chuyển trạng thái giữa phòng ngự và tấn công chính là thời điểm hàng phòng ngự mỏng manh nhất.

Việc ít để mất bóng, tức cầm bóng nhiều, không nằm ngoài mục đích hạn chế thời khắc mỏng manh ấy. Ngược lại, xác suất ghi bàn tỷ lệ thuận với tỷ lệ chuyền bóng thành công (chính xác và có ý đồ, không phải chuyền qua chuyền lại). Đơn giản, có một mối giao hảo giữa kiểm soát bóng và sút bóng, công việc kết thúc chu trình ghi bàn.

Thế nên, quan điểm của Reep hoàn toàn sai và bóng đá Anh tụt hậu cùng thứ bóng dài suốt cho đến những năm 1990.

XEM THÊM

10 tài năng bóng đá đáng kỳ vọng nhất thế hệ 2002

Ly kỳ chuyện những ngôi sao của Vũ Hán bị mắc kẹt ở châu Âu

Ighalo, Moses và những hợp đồng cho mượn khổ vì Covid-19