Cuối tuần trước, tiền vệ 18 tuổi Adnan Januzaj đã tỏa sáng với 1 cú đúp giúp Man United giành chiến thắng 2-1 trước Sunderland đồng thời cắt đứt chuỗi trận buồn thảm tại Premier League 2013/14. Tài năng của Januzaj khiến mọi người hân hoan ca ngợi, nhưng cầu thủ có thể khoác áo tới 6 ĐTQG này cũng làm dấy lên một cuộc tranh luận lớn về bản chất của màu cờ sắc áo và tính dân tộc trong thời đại toàn cầu hóa.

NHÂN TRƯỜNG HỢP JANUZAJ
Tiền vệ trẻ của Man United sinh ở Bỉ. Bố mẹ anh đến từ vùng mà trước kia thuộc Nam Tư và hiện là khu vực tranh chấp giữa Kosovo và Serbia. Bố Januzaj là một người Albania sinh ra ở vùng lãnh thổ này, trong khi mẹ anh sinh ở Thổ Nhĩ Kỳ. Januzaj sau đó chuyển sang Anh lúc ký hợp đồng với Man United vào năm mới 16 tuổi.

Do nơi sinh, anh có thể khoác áo ĐT Bỉ. Qua người bố, anh có thể chơi cho Albania và qua mẹ, cho Thổ Nhĩ Kỳ. Vì vùng lãnh thổ nơi bố mẹ anh ra đi là khu vực tranh chấp giữa Kosovo và Serbia, Januzaj được quyền chơi cho 1 trong 2 ĐT đó, dù Kosovo tới giờ vẫn chưa đăng ký tư cách thành viên ở LĐBĐ thế giới (FIFA).

Hơn thế, HLV ĐT Anh Roy Hodgson cũng có thể gọi anh lên Tam Sư. FIFA có luật quy định 1 cầu thủ phải sống ở 1 quốc gia trong tối thiểu 5 năm trước năm 18 tuổi mới được phép khoác áo ĐT nước đó. Januzaj không thỏa mãn điều kiện này, nhưng FIFA cũng cho biết họ dành ngoại lệ cho “những trường hợp xin tị nạn”.


Trước đó, Januzaj đã từ chối cơ hội khoác áo ĐT Bỉ sau khi được gọi vào 1 đội trẻ của nước này. Những người Bỉ tin rằng anh đang đợi Albania, trong khi những người khác nói Januzaj có thể trở thành ngôi sao lớn nhất của Kosovo sau khi họ hoàn tất thủ tục đăng ký với FIFA.

Cho tới giờ, Januzaj chưa tuyên bố ý định của anh, nhưng LĐBĐ Anh (FA) đã vồn vã đánh tiếng với tiền vệ này trong bối cảnh tài năng trẻ của bóng đá Anh đang cực khan hiếm.

HLV đội U21 Anh Gareth Southgate cho biết: “Mỗi người sẽ có ý riêng, cá nhân tôi thì tôi sẽ không chơi cho ĐT nào khác ngoài tuyển Anh, ngay cả nếu luật có lỗ hổng. Nhưng nếu như cậu ấy đã chơi cho ĐT nào khác thì tôi sẽ thấy khó chấp nhận hơn… Vả lại, chúng ta có nhiều cầu thủ trong đội U21 không sinh ở đây nhưng gia đình sống ở đây. Saido Berahino, Wilfried Zaha và Nathaniel Chalobah đều rất tự hào được khoác áo Tam Sư”.

Tuy nhiên, không giống Januzaj, cả 3 cái tên mà Southgate nêu đều lớn lên ở Anh, học hành ở Anh và trưởng thành ở Anh. Januzaj thì khác. Anh không phải là người tị nạn kinh tế hay chính trị. Anh tới Man United đơn thuần là để phát triển sự nghiệp của mình sau khi được phát hiện tại Anderlecht. Anh quả thật không có lòng trung thành và tình yêu nước tự nhiên với nước Anh và đúng như Wilshere nói, 5 năm không thể làm nên sự khác biệt cho một tình cảm thiêng liêng như thế.

NHỮNG HỆ LỤY
Vụ Januzaj chỉ là bề nổi của một núi băng trôi các cầu thủ đa quốc tịch đang làm thay đổi nhanh chóng và sâu sắc bóng đá thế giới. Gần gũi nhất, ở Đông Nam Á, Philippines được biết đến nhiều nhất với việc chiêu mộ hàng loạt ngôi sao ở trời Âu về khoác áo ĐTQG nước này, biến nền bóng đá trong quá khứ từng bị coi là nhược tiểu nổi lên như một thế lực mới vài năm trở lại đây.

Nếu như với Philippines, đó chỉ là đường tắt tới thành công, thì với nhiều nền bóng đá lớn, cầu thủ đa quốc tịch thậm chí đã làm thay đổi cả bản sắc chơi bóng của họ. Một ví dụ điển hình là ĐT Đức. Không sai, Die Mannschaft đã được hoạch định thay đổi về lối chơi và phong cách từ sau thất bại thảm hại ở EURO 2000.

Nhưng điều đó đã không thể xảy ra nếu thiếu làn sóng ồ ạt những cầu thủ gốc TNK, Nam Mỹ và Đông Âu khoác lên người chiếc áo với huy hiệu đại bàng. Miroslav Klose, Lukas Podolski (Ba Lan), Mario Gomez (Brazil), Mesut Oezil, Sami Khedira (TNK) chỉ là những ví dụ điển hình nhất.


Cầu thủ đa quốc tịch đã khiến đất nước từng sản sinh ra Gerd Mueller, Juergen Klinsmann, Rudi Voeller… chơi bóng với đội hình không tiền đạo và “số 9 ảo” Thomas Mueller trong suốt giai đoạn cuối vòng loại World Cup 2014 khu vực châu Âu vừa rồi. Hệ thống chiến thuật và lối chơi hoa mỹ đó, đi ngược lại với các truyền thống Đức đề cao sức mạnh, kỷ luật và chất thép, nhiều khả năng cũng sẽ là phương án được chọn của HLV Joachim Loew tại Brazil mùa Hè sang năm.

Sau khi FIFA thay đổi luật vào năm 1962, các cầu thủ chỉ được phép đại diện cho 1 quốc gia duy nhất trong những trận đấu chính thức (các điều khoản sửa đổi năm 2004 và 2009 cho phép các cầu thủ vẫn còn quyền lựa chọn cho tới khi kết thúc các giải trẻ và nếu chỉ tham dự những trận giao hữu không chính thức, nếu được FIFA cho phép, và chỉ được một lần).

Trong quá khứ, các cầu thủ đa quốc tịch vẫn coi việc đổi ĐTQG là bình thường. Có lẽ 2 trường hợp nổi tiếng nhất là những ngôi sao của Real Madrid Alfredo Di Stefano (người đã chơi cho 3 ĐT Argentina, Colombia và TBN) và Ferenc Puskas (chơi 85 trận cho Hungary rồi chuyển sang TBN).

Các nền bóng đá lớn thường có riêng phong cách và bản sắc của họ. Catenaccio của người Ý, bóng đá tổng lực của Hà Lan, jogo bonito của Brazil, bóng dài của người Anh…, những đặc điểm tinh thần mà không dễ gì một người nhập tịch hiểu được. Nhưng toàn cầu hóa đang thay đổi mạnh mẽ điều đó. Một thăm dò mới đây của báo Anh Guardian cho thấy 2/3 các cầu thủ ra sân trong tuần lễ mở màn Premier League là người nước ngoài. Tuyển Pháp từng xây dựng đội hình chiến thắng World Cup 1998 dựa trên các cầu thủ xuất thân từ rất nhiều nước châu Phi.