Bóng Đá Plus trên MXH

Pep Guardiola đã kết thúc lịch sử bóng đá?

02 giờ trước
Sau 15 năm thống trị, những ý tưởng về pressing và kiểm soát bóng của Pep Guardiola - thứ từng định hình cả nền bóng đá hiện đại - giờ đây đã dần sụp đổ, nhường chỗ cho những pha chuyển trạng thái nhanh và các cuộc đấu tay đôi trong những tình huống cố định. Liệu đây có phải là "thời khắc kết thúc lịch sử" của bóng đá?

    Pep Guardiola đã kết thúc lịch sử bóng đá?

    Ngay tại các sân tập Premier League lúc này, đang có một lời phàn nàn được nhiều cầu thủ nhắc đi nhắc lại. Trận đấu giờ đây không còn xoay quanh sự tinh tế, tốc độ hay thậm chí là khả năng chuyển trạng thái như giai đoạn 2022/23 nữa. Nó là về "đấu tay đôi, đấu tay đôi và đấu tay đôi", như một hậu vệ hàng đầu đã than phiền. 

    Một trong những minh chứng là số pha ném biên dài mỗi trận đã tăng gấp đôi, từ 1,52 mùa trước lên 3,03 hiện tại, và từ chỉ 0,89 ở mùa 2020/21. Cách chơi này tạo thêm nhiều cuộc tranh chấp trong vòng cấm, có thể dẫn đến những pha bật nảy, phạt góc hoặc thậm chí bàn thắng.

    Một ví dụ điển hình là cuộc đối đầu giữa Erling Haaland và Gabriel - kiểu tiền đạo đối đầu trung vệ mà Arsene Wenger từng tiếc nuối vì đang biến mất vào năm 2014. Một nhân vật trong ban huấn luyện Arsenal mô tả Haaland là "gần như mẫu cầu thủ chuyền dài lý tưởng" nhờ sức mạnh thể chất của anh.

    Thế là đủ để thấy Guardiola không còn hoàn toàn uốn Haaland theo ý đồ chiến thuật của mình. Thay vào đó, tiền đạo người Na Uy lại là một trong nhiều yếu tố buộc chính Pep phải thỏa hiệp với triết lý của bản thân - điều từng là không tưởng vào năm 2009. Trong trận hòa 1-1 gần nhất với Arsenal, Guardiola gần như lựa chọn sơ đồ giống hệt Jose Mourinho từng dùng ở Inter Milan.

    Và có lẽ đây chính là thời khắc mà bóng đá đã vượt qua "điểm kết thúc lịch sử" về chiến thuật, mở ra một kỷ nguyên bất định mới. Giống như Francis Fukuyama từng tuyên bố sự sụp đổ của Bức tường Berlin là chiến thắng cuối cùng của dân chủ tự do, sự trỗi dậy của Guardiola cùng Barca được xem như minh chứng cho chiến thắng tuyệt đối của "bóng đá tổng lực". Tư tưởng "positional play" (bóng đá vị trí) mà ông tái định nghĩa đã thay đổi mọi thứ.

    Pep đang tự chấm dứt kỷ nguyên của mình

    Sự chinh phục ấy càng trở nên hoàn thiện khi Guardiola đến Anh và biến đổi cả Premier League. Một thống kê đáng chú ý: số lần phát bóng dài của thủ môn giảm đều từng mùa kể từ khi lúc Pep xuất hiện mùa 2016/17 cho đến khi nó đang tăng trở lại thời điểm hiện tại.

    Nhờ sự kết hợp giữa tiến bộ khoa học và độ tinh vi trong tư tưởng, lối chơi mang dấu ấn Catalonia-Tây Ban Nha ấy đã đảm bảo một "chuẩn mực tối ưu" suốt khoảng 16 năm - một khoảng thời gian rất dài. Nếu không kiểm soát bóng và không pressing cao, khả năng thất bại về lâu dài là lớn hơn hẳn. Đây là "chuẩn mực vàng", được chứng minh khi hầu hết các nhà vô địch đều chơi theo cách đó.

    Tuy nhiên, đến World Cup 2022, bóng đá bắt đầu trở nên quá đồng nhất về chiến thuật. Ngay cả Thomas Tuchel cũng than phiền hồi tháng 6 rằng Premier League đang nhàm chán khi quá nhiều đội đều triển khai lối chơi giống nhau, đặc biệt là xây dựng bóng qua hậu vệ phải.

    Thế nhưng, bất kỳ sự khác biệt nào cũng bắt đầu tạo ra hiệu ứng lớn hơn. Chức vô địch thế giới của Argentina phần nào đến từ việc Lionel Scaloni dám tin tưởng vào sự sáng tạo cá nhân.

    Giờ đây, những khác biệt ấy đang bùng nổ. Nhịp độ thay đổi thể hiện rõ vào tháng 9, khi chính Tuchel cũng phải thừa nhận "những cú ném biên dài, những đường chuyền dài, những quả tạt... tất cả đang trở lại".

    Vì thế, đây thực tế không phải nói về "sự kết thúc của triết lý Guardiola", mà là câu hỏi: điều gì sẽ đến tiếp theo?

    HLV Bournemouth Andoni Iraola đang dẫn đầu cuộc cách mạng chiến thuật thời hậu Pep

    Bởi nếu lối chơi thống trị suốt 16 năm không còn là "chuẩn mực tối ưu", thì bóng đá thật sự đang bước vào một thế giới hoàn toàn mới - nơi không còn "cách chơi tốt nhất" và cũng không còn bất kỳ sự đảm bảo nào.

    Điều đó được thể hiện rõ khi khoản đầu tư của Liverpool chưa chuyển hóa trực tiếp thành kết quả, trong bối cảnh họ chuyển từ triết lý "positional play" của Arne Slot sang tập trung nhiều hơn vào tài năng cá nhân. Andoni Iraola tại Bournemouth cũng đang làm tương tự khi cởi bỏ bớt những ràng buộc chiến thuật cho cầu thủ của mình.

    Nhiều đội khác thì hướng đến các tình huống cố định và phản công. Các hội thảo của Hiệp hội HLV (LMA) ghi nhận rằng phần lớn các đội dẫn đầu ở EFL hiện có tỷ lệ kiểm soát bóng thấp hơn đáng kể so với những năm trước. Chủ nghĩa giáo điều về triết lý đang nhường chỗ cho chủ nghĩa thực dụng.

    Thật trớ trêu khi chính Guardiola - người khởi nguồn cho một kỷ nguyên - lại đang dẫn đầu "phong trào chống Guardiola", khi ông rời xa triết lý của mình hơn bất kỳ ai khác. Ngay cả những học trò thân cận như Mikel Arteta cũng chưa từng đi xa đến vậy, dù Arsenal đang là đội tập trung rất nhiều vào bóng chết.

    Cũng thật "rất Guardiola" khi ông là người phân tích rõ nhất nguyên nhân của sự thay đổi này. Một phần do bóng đá đã quá đồng nhất, đến mức nó khao khát sự khác biệt. Một phần khác, như chính Pep lý giải, là lịch thi đấu Champions League mở rộng khiến các đội bóng lớn không còn đủ thời gian tập luyện cho "positional play" ở mức tinh vi nhất để vượt trội hơn phần còn lại.

    Suy cho cùng, lối chơi của Guardiola không thể hiệu quả nếu nó không được mài giũa đến mức hoàn hảo, và đó là lúc xuất hiện các khoảng hở trong cấu trúc và sự đứt gãy trong pressing. "Ngày nay, bóng đá hiện đại không còn là bóng đá vị trí", Guardiola gần đây nói. "Đơn giản là vì chúng tôi không có đủ cầu thủ... tất cả các đội đều gặp nhiều chấn thương khi phải thi đấu ba ngày một trận".

    Jack Grealish là cầu thủ đã tìm lại được phong độ cá nhân kể từ khi rời Man City

    Nhiều ý kiến cho rằng càng nhiều trận đấu lại khiến chất lượng bóng đá đi xuống, song thực tế, nhiều người hâm mộ lại đang mong chờ điều đó: sự trở lại của những khoảnh khắc ngẫu hứng, của "ma thuật cá nhân".

    Và có lẽ đó sẽ là chiến trường tư tưởng tiếp theo, giữa sự ngẫu hứng không thể tập dượt và những miếng đánh cố định được rèn kỹ. Hoặc có thể là sự hòa quyện của cả hai.

    Ở Arsenal, họ khẳng định việc tập trung vào bóng chết không phải là từ bỏ triết lý vị trí, mà là sự phát triển của nó. Pháo thủ hiện có tỷ lệ kiểm soát bóng trung bình 57,6%, cao hơn hầu hết các đội dẫn đầu khác. Với Arteta, "kiểm soát" vẫn là tất cả, bởi ông tin rằng kiểm soát không gian và bóng là cách tối ưu nhất để chiến thắng.

    Chỉ cần nhìn cách Arteta phản ứng sau mùa giải trước là hiểu. Guardiola từng nhắc đến vấn đề chấn thương của Arsenal, và Arteta đáp lại bằng cách đảm bảo những ca vắng mặt sẽ không còn ảnh hưởng quá lớn: ông tăng chiều sâu đội hình, củng cố nhóm cầu thủ hiểu rõ triết lý của mình.

    Dù vậy, ngay cả những người đang muốn "thoát ra khỏi Guardiola" cũng thừa nhận rằng những yếu tố cốt lõi như pressing hay kỹ thuật cá nhân đã ăn sâu vào DNA của bóng đá hiện đại, và chúng sẽ không biến mất.

    Nhưng khi lối chơi đó không còn là "đảm bảo chiến thắng" như trước, Arteta buộc phải nghĩ xa hơn: nếu kiểm soát bóng khiến đối thủ co cụm, thì Arsenal sẽ có thêm phạt góc, thêm ném biên. Vậy nên, cải thiện khả năng tận dụng các tình huống đó là điều tất yếu. Đó là khác biệt mới, và vì thế, họ tập trung hơn vào các cuộc đấu tay đôi.

    Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc bóng đá đang dần rời xa triết lý tổng thể của Guardiola. Bởi nói một cách đơn giản: bạn không thể kiểm soát bóng nhiều nếu chọn đá phạt góc ngắn thay vì tạt vào cho trung phong.

    Sau cùng, giống như khi sự trỗi dậy của chủ nghĩa độc đoán và khủng hoảng tài chính 2008 khiến Fukuyama phải thừa nhận ông đã sai, thì trong bóng đá hôm nay, mọi người cũng đang đi tìm "xác suất chiến thắng" trong một thế giới không còn chắc chắn. Và có lẽ, điều đó sẽ đưa bóng đá bước vào một con đường mà chưa ai có thể lường trước được.

    Đỗ Trung • 02 giờ trước

    Bài viết hay? Ấn để tương tác

    Bình luận
    Thông tin Toà soạn
    Tạp chí Điện tử Bóng Đá
    Tổng biên tập:
    Nguyễn Tùng Điển
    Phó Tổng biên tập:
    Nguyễn Hà Thanh Vũ Khắc Sơn
    Địa chỉ:
    Tầng 6, Tòa nhà Licogi 13 Tower, 164 đường Khuất Duy Tiến, phường Thanh Xuân, Thành phố Hà Nội
    Tel:
    (84.24) 3554 1188 - (84.24) 3554 1199
    Fax:
    (84.24) 3553 9898
    Email:
    Thông tin Liên hệ
    Tạp chí Điện tử Bóng Đá
    Hotline:
    0903 203 412
    Email:

    Địa chỉ liên hệ:

    Tầng 6, Tòa nhà Licogi 13 Tower, 164 đường Khuất Duy Tiến, phường Thanh Xuân, Thành phố Hà Nội
    Đăng nhập
    hoặc

    Email:

    Mật khẩu:

    Quên mật khẩu?


    Bạn chưa có tài khoản? Đăng ký ngay