Đến lúc bóng đá Thổ Nhĩ Kỳ phải 'làm sạch' chính mình

Cơn bão mang tên “Cá cược trọng tài”

Một cuộc điều tra kéo dài 5 năm cho thấy trong tổng số 571 trọng tài, có tới 371 người sở hữu tài khoản cá cược, trong đó 152 người đang hoạt động thường xuyên. Dù một số chỉ đặt cược một lần, 42 trọng tài đã cá cược hơn 1.000 trận bóng đá, và có một người bị phát hiện đặt tổng cộng 18.227 kèo.

Liên đoàn bóng đá Thổ Nhĩ Kỳ (TFF) xác nhận trong nhóm 152 người này có 7 trọng tài hạng Nhất, 15 trợ lý trọng tài cấp cao, cùng hàng chục người khác đang làm việc ở các hạng đấu thấp hơn.

Chủ tịch TFF, ông Ibrahim Hacıosmanoglu, phải tổ chức họp báo khẩn tại Istanbul và đưa ra tuyên bố: “Nếu chúng ta muốn đưa bóng đá Thổ Nhĩ Kỳ đến vị thế xứng đáng, chúng ta phải làm sạch mọi thứ đang bị vấy bẩn”. Ông khẳng định Ủy ban kỷ luật của TFF đã bắt đầu các thủ tục xử lý, và sẽ sớm ban hành các hình phạt nghiêm khắc. 

Theo quy định của TFF cũng như FIFA và UEFA, mọi trọng tài, cầu thủ hoặc huấn luyện viên đều bị cấm tham gia cá cược dưới mọi hình thức. Những người vi phạm có thể bị treo quyền điều hành tối đa một năm, hoặc theo Điều 27 của Bộ quy tắc đạo đức FIFA, họ có thể bị phạt 100.000 franc Thụy Sĩ (khoảng 94.000 bảng Anh) và cấm hoạt động bóng đá trong 3 năm.

Những biện pháp ấy có thể khiến một số người mất nghiệp, nhưng cũng là liều thuốc đắng cần thiết cho một nền bóng đá đang mục ruỗng từ bên trong.

Niềm tin đã cạn và cơ hội để tái thiết

Vụ việc lần này là đòn giáng mạnh nhất vào uy tín của hệ thống trọng tài Thổ Nhĩ Kỳ trong nhiều thập kỷ. Không chỉ bởi quy mô mà bởi nó chạm đến tận gốc rễ của khái niệm “công bằng”.

Các CLB lớn của đất nước nhanh chóng lên tiếng. Besiktas gọi đây là “cơ hội mở ra kỷ nguyên mới cho một nền bóng đá trong sạch”. Trabzonspor coi đây là “thời khắc lịch sử để khôi phục công lý”. 

Chủ tịch Fenerbahce, ông Sadettin Saran, thẳng thắn: “Đây là một cú sốc và nỗi buồn sâu sắc cho bóng đá Thổ Nhĩ Kỳ. Nhưng việc sự thật được phơi bày lại là một tín hiệu đáng hy vọng.”

Thật vậy, khi bóng tối bị kéo ra ánh sáng, đó cũng là lúc để bắt đầu lại. Cuộc khủng hoảng này, nếu được xử lý minh bạch, có thể trở thành bước ngoặt để cải tổ toàn bộ hệ thống điều hành bóng đá từ quy trình tuyển chọn, giám sát, cho đến việc áp dụng công nghệ và kiểm toán độc lập.

Trong nhiều năm qua, bóng đá Thổ Nhĩ Kỳ đã mang tiếng xấu về các quyết định gây tranh cãi, cáo buộc thiên vị, và thậm chí các vụ bạo lực nhằm vào trọng tài. Nay, khi chính TFF thừa nhận có hàng trăm trọng tài dính dáng đến cá cược, câu hỏi đặt ra là: liệu có bao nhiêu trận đấu đã bị ảnh hưởng bởi những kèo cược đó?

Các công tố viên xác nhận cuộc điều tra chính thức đã được mở từ tháng 4. Dư luận đang chờ câu trả lời:

• Những trọng tài này đã điều hành bao nhiêu trận trong vài năm gần đây?
• Có trận nào trong số đó trùng với những trận họ đặt cược không?
• Liệu họ có biết nhau và cùng tham gia cá cược, thậm chí đặt cược vào chính trận đấu của đồng nghiệp?

Cho đến lúc này, công chúng vẫn chưa được cung cấp bất kỳ danh sách cụ thể nào. Nhưng sự hoài nghi đã lan ra toàn xã hội. Nhiều chuyên gia bóng đá kêu gọi tạm dừng các trận đấu trong nước cho đến khi cuộc điều tra kết thúc, nhằm bảo vệ uy tín của giải đấu. Một số khác đề xuất mời trọng tài quốc tế để đảm bảo tính khách quan, một ý tưởng từng được nhắc đến nhiều lần nhưng chưa bao giờ được thực hiện triệt để.

Cải tổ hay là chết

Bóng đá Thổ Nhĩ Kỳ từng là niềm tự hào khi Galatasaray vô địch UEFA Cup năm 2000, trong khi đội tuyển quốc gia giành hạng ba World Cup 2002. Nhưng hai thập kỷ qua, sự hỗn loạn trong điều hành, bạo lực trên sân cỏ và bê bối tài chính đã làm hoen ố danh tiếng ấy.

Giờ đây, với vụ việc cá cược trọng tài bị phanh phui, TFF không còn lựa chọn nào khác ngoài cải tổ toàn diện. Trước tiên, họ cần thiết lập hệ thống kiểm tra tài chính định kỳ và độc lập cho toàn bộ trọng tài. Ngoài ra, mọi người điều hành phải ký cam kết minh bạch, cung cấp thông tin tài khoản cá nhân.Thêm vào đó, hệ thống VAR và giám sát trận đấu cần được đặt dưới quyền kiểm tra của bên thứ ba, thay vì chỉ thuộc thẩm quyền nội bộ TFF. Và trên hết, phải xây dựng lại niềm tin – không chỉ bằng lời hứa, mà bằng hành động cụ thể và công khai.

Vụ bê bối cá cược này có thể là vết nhơ đau đớn nhất của bóng đá Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng cũng có thể là điểm khởi đầu cho sự tái sinh. Khi sự thật được thừa nhận và kẻ sai phạm bị trừng phạt, niềm tin – dù đã bị tổn thương – vẫn có thể được khôi phục.

Đã đến lúc TFF, các CLB, cầu thủ, và cả người hâm mộ cùng nhau nói một lời duy nhất: Không còn chỗ cho dối trá trong bóng đá Thổ Nhĩ Kỳ.

Nếu quốc gia này thực sự muốn đưa bóng đá trở lại vị thế xứng đáng, thì hành trình ấy phải bắt đầu ngay từ hôm nay bằng sự trong sạch, minh bạch và lòng dũng cảm nhìn thẳng vào sự thật.