... Bấy nhiêu đủ thấy cái tên Johan Cruyff là như thế nào. Vậy nên, cứ từ từ đã. Lan man một tí nhé, trước khi trở lại chuyện chính.
Johan Cruyff qua đời vì bệnh ung thư, nên xin kể một chi tiết có liên quan. Đó là bài báo đầu tiên về Cruyff mà mình thấy thích, trên tờ Thể Thao TPHCM, khoảng đầu thập niên 1990. “Ông ngồi có vẻ trầm ngâm, nhìn mây bay, chẳng biết ông đang nghĩ gì. Mẩu thuốc vương vãi xung quanh chiếc ghế...”.
Khi làm phóng viên, cũng bắt đầu từ tờ báo yêu thích này, mình mới vỡ lẽ: ở thời điểm ấy, Cruyff đã... bỏ thuốc lá. Hỏi lại đồng nghiệp (toàn là đàn anh, chỉ có Hưng Nguyên là ngang vai về tuổi tác), đa số nói lảng chuyện khác. Cũng có người cười khì: “Thì đấy, mày nên biết thêm về cái gọi là tai nạn nghề nghiệp”. Ha ha. Vui mà. Bài nọ cũng hay mà. Tất nhiên, mình suy nghĩ thêm rất nhiều về cái chi tiết “tai nạn nghề nghiệp” nọ. Nó theo mình đến tận bây giờ, trong nghề và trong cách sống nữa.
Nói về Cruyff, biết bao nhiêu cho đủ! Mấy câu chuyện như “Cơn lốc màu da cam”, 3 “Quả Bóng Vàng” (cầu thủ đầu tiên), hoặc sự xuất sắc trong màu áo Ajax, Barcelona ngày xưa, kể mãi e cũng chán. Ông nghĩ ra kiểu lừa “Cruyff turn” gồm đủ giá trị nghệ thuật, óc sáng tạo và cả hiệu quả chuyên môn. Sau này ông lại huấn luyện thành công. Cũng chính ông đề xuất ý tưởng “bọn nhỏ phải tập chơi bóng theo phong cách của đội lớn” ở Barcelona, từ đó mới có La Masia, mới có tiki-taka rực rỡ sau này.
Giá trị lớn nhất có lẽ là: bóng đá Hà Lan chia hẳn thành 2 thời kỳ trước và sau khi có Cruyff. Trước đó, Hà Lan không hơn hổi Iceland thậm chí Luxembourg. Còn sau đó, Hà Lan là cường quốc bóng đá số 1 trong những nước chưa từng vô địch World Cup.
Qua sách báo, mình được “nghe” Cruyff giải thích về cái mà mấy chục triệu người Việt Nam xưa nay cứ gọi là “bóng đá tổng lực” một cách mê muội. Trong chữ “Total Football” (Totaal Voetbal theo tiếng Hà Lan), làm gì có chữ “lực” mà gọi là “tổng lực”! Ngược lại là đằng khác: vì yếu hơn, chậm hơn, họ mới phải đá như thế.
Khi hậu vệ Hà Lan dâng cao 70m để tấn công thì anh ta không phải chạy về. Các vị trí khác sẽ dịch chuyển để lấp chỗ trống. 10 pha như thế, sẽ tiết kiệm được công chạy 700m ở tốc độ cao. Đến cuối trận, Hà Lan “ít xuống sức” hơn đối phương, nên người xem cứ ngỡ họ khỏe hơn. Phàm cái gì thuộc về Hà Lan hồi thập niên 1960 thì cứ phải “Total”, mới nghệ thuật, mới hiệu quả, mới đẹp.
Nhà thờ, nhà dân, trường học, bệnh viện trên một con đường, một khu vực, cứ phải hài hòa theo một tổng thể - đấy là “Total”. Ôi dào, “quy hoạch” thôi chứ gì? Xin thưa: đấy là chuyện cách nay hơn nửa thế kỷ. Cũng cách nay hơn 50 năm, thế giới chưa nghĩ ra được rằng một hậu vệ có thể tấn công trong khi tiền đạo có thể phòng ngự.
Cũng vậy, thế hệ của Cruyff là những người đầu tiên trong bóng đá hiểu (và vận dụng) quy luật: dù cùng đá trên một sân, nhưng sân của mình vẫn lớn hơn sân đối phương. Dâng cao hàng hậu vệ để bắt việt vị thì có nghĩa là phần sân hợp lệ của đối phương khi họ có bóng giảm đi chớ còn gì nữa. Bây giờ con nít cũng hiểu. Nhưng người hiểu đầu tiên mới là người vĩ đại nhất.
Lại ngoài lề tí. Mình vẫn chịu ảnh hưởng của Cruyff, khá nặng! Hồi huấn luyện Barcelona, Cruyff rất hay khước từ lời mời... ăn nhậu của chủ tịch Josep Lluis Nunez. Ông không thích nhậu? Chẳng buồn trả lời. Sau này Cruyff mới nói: “Làm gì có chuyện tôi không thích nhậu. Vấn đề là tôi chỉ dùng cơm hoặc bia bọt với bạn bè. Chủ tịch là để làm việc, không phải để tôi cùng uống”.
Một lần khác, Cruyff giải thích việc ông được xem là ngôi sao bóng đá đầu tiên... đòi trả tiền khi báo chí phỏng vấn. Ông nói: “Mấy tờ chuyên san dành cho phụ nữ mà cũng viết về bóng đá ư? Ít ra, người chịu trả tiền là người muốn phỏng vấn tôi một cách nghiêm túc”.
Cruyff là bố vợ Ruud Gullit, nhưng họ chả thèm mượn tên tuổi nhau bao giờ. Cruyff chẳng thèm ứng thí ghế chủ tịch hay phó chủ tịch của liên đoàn nào. Đấy cũng là chỗ mình thích. Cũng có thể, ông tự thấy mình không có khiếu lãnh đạo, không giỏi bon chen, nên chả chen chân vào chốn quan trường làm gì.
Nhưng, nói vậy không có nghĩa ông tự xem thường chính mình. Hồi xưa, các cầu thủ Ajax chọn thủ quân bằng cách bỏ phiếu. Năm 1973 (vừa đoạt cúp C1 lần thứ 3 liên tiếp), họ bầu Keizer làm thủ quân. Ngay lập tức Cruyff gọi điện nhờ bố liên hệ với Barcelona. Ông bỏ đi thật, và Ajax chìm luôn vào sự quên lãng sau sự kiện ấy.
Khổ quá, đã bảo viết về Cruyff bao nhiêu cho đủ? Nhờ “ông” mà Hà Lan vào chung kết 2 lần liên tiếp ở các kỳ World Cup 1974, 1978, nhưng cũng “vì” ông mà Hà Lan “chỉ” về nhì ở các giải ấy (vâng, Cruyff không dự World Cup 1978, vẫn chẳng sai).
Vì ông mà cậu con trai Jordi Cruyff không ngóc lên nổi. Người Brazil thích Cruyff hơn Pele. Hoặc Cruyff không bao giờ theo đạo... Những chuyện như thế, lúc khác viết vậy.
Đăng ký nhận tin tức từ Tạp chí Bóng đá
