Dele Alli: Cậu bé vàng hay chòm sao chổi?

Nhân vật chính trong câu chuyện ngày hôm nay là một hộ công trong đội hình ĐT Anh vào đến bán kết World Cup 2018, cùng Tottenham tham dự chung kết Champions League mùa trước và giành giải thưởng Cầu thủ trẻ xuất sắc nhất năm của PFA trong 2 năm đầu tham dự Premier League. Cách đây không lâu, Alli đạt mốc 50 bàn thắng tại Premier League ở tuổi 24, sớm hơn 3 năm so với các tiền vệ thiên tài của nước Anh như Frank Lampard, David Beckham, Paul Scholes và Steven Gerrard.

Nhưng trong một câu chuyện về một tài năng trẻ sẽ luôn có nhưng. Và nhưng, kể từ màn thể hiện đỉnh cao ở World Cup cách đây 2 năm, phong độ của Alli đã đi xuống thê thảm. Khi Alli bị loại khỏi đội hình Spurs trong chuyến làm khách đến sân của Leicester, cựu danh thủ Joe Cole chua chát: "Cậy ấy không còn là cầu thủ mà chúng ta từng biết".

Nhiều người cho rằng những chuyện bên ngoài sân cỏ đã tác động tới phong độ của Alli và đó là lúc cần nhớ lại cách mà chàng trai này lớn lên. Thực tế, Alli không thích nói về quãng đời tuổi thơ ở Milton Keynes bởi chỉ cần biết một chút thôi cũng có thể phá hỏng tâm trạng của người đối diện. Cha Alli bỏ đi khi anh còn chưa sinh ra còn bà mẹ thì dành nhiều thời gian trong trại cai nghiện rượu còn hơn ở với con.

Sau quãng thời gian ngắn ở với cha tại Nigeria, Alli quay lại Milton Keynes để thường xuyên tìm rắc rối ở trường học và đồn cảnh sát. Những bữa cơm gia đình là khái niệm không tồn tại, Alli lang thanh ngoài đường suốt cả ngày và gặp được Harry Hickford ở tuổi lên 9 ở giải bóng đá cuối tuần. Cả hai sau này thành bạn thân và đồng đội ở MK Dons, mà như lời Alli thì là: "Tình yêu sét đánh".

Alli dành phần lớn thời gian bên nhà Hickford cho đến khi chuyển hẳn đến gia đình cậu bạn thân năm 13 tuổi. Họ trở thành gia đình mới của Alli còn cha mẹ ruột thì coi như người xa lạ. Đó là lý do anh thích in cái tên Dele lên áo thi đấu hơn là cái họ Alli.

Nếu không rời khỏi khu đất của hội đồng thành phố để chuyển tới nhà của Hickford ở quận Cosgrove giàu có hơn, Alli rất có thể vẫn đang thụ án trong tù như cái đám mà anh từng giao du. Nổi tiếng phá phách là thế nhưng với cậu bé "nhà quê sang chảnh" Harry, Dele luôn luôn cư xử đúng mực.

Mẹ nuôi của Alli, Sally Hickford nhớ lại: "Alli rất năng động và luôn chạy quanh nhà như một con gà trống khổng lồ. Cơ mà không phải, đấy vẫn chỉ là một thằng bé gầy gò bình thường. Thay đổi lớn nhất trong đời Alli là khi nó chuyển tới gia đình chúng tôi, nơi nó cảm thấy an toàn và không phải tỏ ra chống đối.

Nét lưu manh vẫn nấp trong người Alli và chỉ trực nhảy ra trên sân cỏ. Như lần anh đấm thẳng mặt Claudio Yacob của West Brom và bị treo giò 3 trận năm 2016, hay ngón tay thối vô lý đến khó hiểu nhắm vào... đồng đội Kyle Walker ở trận Anh gặp Slovakia một năm sau đó.

Dẫu sao thì Alli cũng được rèn vào khuôn khổ sau khi gia nhập MK Dons năm lên 11 tuổi. Anh tiến bộ nhanh chóng và có trận ra mắt đội một sau sinh nhật thứ 16. Đó là trận gặp Cambridge City ở vòng 1 FA Cup, Alli thậm chí đã có cú đánh gót kiến tạo đầy tinh tế để đồng đội lập công. Trong trận tái đấu 11 ngày sau, Alli tự mình ghi danh lên bảng điện tử với một siêu phẩm cứa lòng từ khoảng cách gần 25m.

HLV thời điểm đó của Alli, Karl Robinson nhận xét: “Giống như một tình yêu bóng đá thuần khiết, Alli được tự do nhất khi chơi bóng. Đó là sức mạnh lớn nhất của cậu ấy, thứ tài năng này không thể thất nghiệp trong ngành công nghiệp của chúng ta. Tài năng và trí tưởng tượng của Alli không bị bóp nghẹt trong thế giới bóng đá. Lúc luyện tập, cậu ấy hoàn toàn chơi theo bản năng. Thật tuyệt khi nhìn thấy một chàng trai trẻ thực sự tận hưởng thứ mình đang làm, Alli chơi thứ bóng đá mà mọi người yêu thích chứ không làm công nhân trong ngành công nghiệp ai cũng ghét.

Đã rất nhiều lần khi tôi đang làm việc trên sân tập thì thấy quả bóng đi qua hai chân mình. Tôi nghe thấy tiếng cười thầm phía sau và chẳng có gì bất ngờ, là Alli đang cố xỏ háng tôi. Một đứa trẻ tinh nghịch và luôn khiến mọi người cười với khiếu hài hước của mình”.

Trò đùa tinh nghịch đấy theo Alli đến tận Tottenham năm 19 tuổi. Trong mùa ra mắt đội bóng mới, anh khiến fan Spurs hả hê khi xỏ háng người cũ Luka Modric. Một chú bé vô danh chọc quê một siêu sao thế giới, còn gì thỏa mãn hơn? Nhưng Alli liệu còn giữ được phong thái vô tư như vậy đến thời điểm này hay ngành công nghiệp như lời Robinson đã nuốt chửng một tài năng?

Điều không thể phủ nhận là trong 2 mùa đầu ở Tottenham (2015-2017), Alli đã giành được những thành công liên tiếp. Anh được tôn vinh là Cầu thủ trẻ xuất sắc nhất 2 năm liên tiếp, giúp Tottenham cán đích ở vị trí thứ 3 và thứ 2. Đến cuối mùa thứ ba, Alli còn ghi bàn để đưa ĐT Anh tiến vào bán kết World Cup. Để nhảy được một bước từ đội bóng hạng ba MK Dons tới tài năng trẻ đáng xem nhất Premier League chỉ trong vòng 2 năm thì đừng hỏi Alli cần bao nhiêu đà và anh đã nỗ lực đến nhường nào. Trong lần thứ 4 đại diện cho Tam sư, ở tuổi vị thành niên, Alli đã ghi một bàn thắng từ sút xa kinh điển, bước đệm đấy có thể đưa anh bay cao tới đâu?

Tổng bàn thắng cấp CLB của Alli trong 3 mùa đó lần lượt là 11, 22 và 14. Đến mùa trước, nó rơi xuống 7, thậm chí còn có giai đoạn khô hạn kéo dài 9 tháng từ tháng 1 tới tháng 10/2019. Không khó để nhận ra sự thay đổi và tất cả đều chung một thắc mắc: Điều gì đã xảy ra với Alli?

Trước khi chuyển tới Tottenham vào năm 2015, Alli đã có một năm đột phá ở MK Dons. Chàng trai 18 tuổi khi đó đã ghi dấu ấn trong 25 trên tổng số 101 bàn để giúp CLB chủ quản thăng hạng Championship. Tỏ rõ sự ưu việt ở cả khâu ghi bàn lẫn kiến tạo giúp Alli đến được White Hart Lane với giá 5 triệu bảng. Như đã nói, những năm đầu ở Bắc London thật như mơ khi trước sinh nhật 21, Alli đã có tổng cộng 32 bàn và 21 kiến tạo cho Gà trống. Khi những thông số này giảm, người ta cho rằng anh xuống phong độ. Trên thực tế, khi chia các con số ra mỗi 90 phút, có thể nhận thấy Alli đang có sự trở lại nhẹ trong mùa này.

Sự thiếu ổn định của Alli có thể đến từ việc anh phải thi đấu quá nhiều vị trí. Không gian yêu thích nhất của Alli là phía sau tiền đạo chủ lực trong sơ đồ 4-2-3-1 nhưng anh chỉ được đáp ứng hơn 50% nhu cầu, phần còn lại bị chia sẻ ở vị trí tiền đạo, tiền vệ cánh trái, tiền vệ cánh phải, thậm chí cả... tiền vệ phòng ngự. Với một cầu thủ trẻ, bị xê dịch quá nhiều lần với vô vàn vai trò, thật khó để mong đảm bảo được số bàn thắng lẫn kiến tạo như kỳ vọng. 

Một vấn đề nữa với Alli là anh tự thiết lập tiêu chuẩn quá cao khi còn rất trẻ. Trong 2 mùa đầu ở Tottenham, hiệu số giữa bàn thắng thực tế trừ đi bàn thắng kỳ vọng lên tới hơn 7 bàn (2,7 + 4,5). Theo nhiều chuyên gia, kỹ năng dứt điểm của Alli chưa bao giờ cao “đến thế”, anh gặp may khá nhiều trong giai đoạn đó, nên chuyện trở về mặt đất ở những mùa sau là rất bình thường. Trên thực tế, với một tiền vệ thì việc ghi bàn thực tế thấp hơn kỳ vọng 0,4 bàn (0,3 – 0,2 + 0,3) trong 3 mùa gần đây hoàn toàn không tệ.

Điều đáng chú ý từ thống kê trên là chất lượng các cơ hội mà Alli tìm thấy cho bản thân. Có số bàn thắng kỳ vọng lên tới 12,5 cho một cầu thủ 20 tuổi ở mùa 2016/17 là một điều phi thường và sẽ còn ngạc nhiên hơn nếu nhìn thấy chất lượng cơ hội tương tự chia đều mỗi 90 phút trong mùa này mà Alli tham gia.

Mùa 2019/20 chứng kiến Alli có số bàn thắng kỳ vọng mỗi 90 phút cao nhất, và có số cơ hội tạo ra bàn thắng cho đồng đội cao thứ 3 trong 5 mùa ở Tottenham. Tổng cộng 2 con số này lại, dễ dàng nhận ra Alli đang ở đỉnh sáng tạo trong màu áo Spurs.

Cuối cùng, hãy nhìn vào vị trí ghi bàn. Trong mùa này, Alli có số bàn thắng kỳ vọng lên tới 0,46 mỗi 90 phút, chỉ số cao nhất ở vị trí hộ công trong 5 mùa qua. Nó chỉ kém con số 0,47 bàn cho vị trí tiền vệ lệch trái trong mùa 2016/17.

 
Thêm vào đó, mùa 2019/20 cũng chứng kiến khả năng làm bóng của Alli cho đồng đội trở lại thời điểm đỉnh cao. Mùa này, anh mới có 4 kiến tạo, chẳng là gì so với 9 và 10 kiến tạo của lần lượt các mùa 2015/16 và 2017/18. Tuy nhiên, bàn thắng kỳ vọng dựa trên các cơ hội mà Alli tạo ra cho đồng đội trong mùa này là 0,28 bàn mỗi 90 phút thì chẳng thua kém 2 mùa bóng trên.

Mọi thông số không dẫn đến thành Rome nhưng luôn chỉ ra rằng vị trí thích hợp nhất với Alli là hộ công phía sau trung phong. Điều này được kiểm chứng gần như ngay lập tức khi tân HLV Jose Mourinho trả lại vai trò “số 10” cho Alli và anh đền đáp bằng 5 bàn trong 7 trận. Tuy nhiên, chấn thương của Harry Kane và Son Heung-min buộc Alli phải trở thành tiền đạo bất đắc dĩ và đương nhiên, kém hiệu quả hơn hẳn.

Mùa trước, Alli “bị” Mauricio Pochettino bắt thi đấu ở vị trí tiền vệ lùi sâu tới 17% tổng số trận ở Premier League, so với chỉ 6% của mùa 2017/18, qua đó tầm ảnh hưởng lên các bàn thắng của anh cũng giảm. Nhưng từ khi Mourinho đến, chuyện đã khác rất nhiều. “Sự hồi sinh của Alli rất dễ lý giải”, David Pleat – cựu HLV Spurs chia sẻ. “Đấy là bởi vì Alli được trở lại vị trí trung tâm. Cậu ấy là một tiền vệ công trung tâm hay mọi người hay gọi là vị trí số 10 trong thời đại ngày nay”.

Chung quan điểm, HLV Robinson của MK Dons nhắc lại: “Alli có thể chơi như một tiền vệ lùi sâu khi còn thi đấu cho chúng tôi bởi cậu ấy có tốc độ. Nhưng tôi nghĩ phải chơi lùi đã tước đi khả năng ghi bàn của Alli. Cậu ấy có một bản năng không thể tin được trong chuyện đó”.

Sự tiến bộ của Heung-min khiến Pochettino bằng mọi giá nhét anh vào vị trí gần khung thành nhất có thể. Do đó sơ đồ 4-4-2 với hàng tiền vệ kim cương ra đời, Alli chơi ngay phía sau cặp tiền đạo Heung-min và Kane. Hệ thống này tỏ ra không tương thích với Alli khi khu vực trung tâm của anh trở nên quá đông đúc. Alli chỉ ghi được đúng 1 bàn trong 9 trận tại Premier League trong sơ đồ kim cương của Pochettino.

Trong thời gian đó, niềm vui chơi bóng của Alli dường như cũng lặn đi đâu đó. Anh ít nói kể cả khi được phỏng vấn và không còn là niềm cảm hứng cho đồng đội như thường lệ. Những chấn thương cũng thách thức Alli trong năm 2019. Anh phải ngồi ngoài sân cỏ trong 2 tháng từ tháng 1 tới tháng 3 năm ngoái vì rắc rối ở gân khoeo và trong 6 tháng tiếp theo, anh hứng chịu hậu quả của việc cố sức trở lại khi cơ thể chưa hoàn toàn bình phục. Đầu mùa này, Alli tiếp tục phải vào viện với chấn thương gân khoeo thứ 4 chỉ trong vòng 2 năm. 

Alli bực mình, đổ lỗi cho cơ thể, đến mức thuê riêng một chuyên gia dinh dưỡng và chăm chỉ tập yoga. Nhưng khát khao thi đấu đôi khi mang lại tác dụng phụ. Từ mùa Hè 2016 tới mùa Hè 2018, Alli tham dự mọi giải đấu có thể. Mùa Hè trước, anh tham dự VCK Nations League cùng ĐT Anh chỉ một tuần sau khi thi đấu trận chung kết Champions League. Mùa này, kể từ khi trở lại sau chấn thương từ trận đấu với Arsenal vào đầu tháng 9, Alli đã không bỏ lỡ bất cứ trận đấu nào cho Tottenham. Với nhiều người, cứ như thể Alli đang cố giành chứng nhận cầu thủ... tự tàn phá cơ thể của mình giỏi nhất.

Trong bóng đá đỉnh cao có 2 loại cầu thủ, một là những cầu thủ có khả năng hàng đầu thế giới và hai là những cầu thủ có khả năng hàng đầu thế giới biết tác động đến trận đấu. Alli thiên về loại thứ hai hơn với ví dụ điển hình trong trận đấu với Real Madrid vào tháng 11/2017, anh lập một cú đúp nhưng những đóng góp còn lại rất không rõ ràng. Hiểu đơn giản, nếu Alli không ghi bàn hay kiến tạo thì khả năng của anh rất khó được nhìn ra và nếu Alli chịu một cơn khô hạn bàn thắng kéo dài, người ta sẽ chỉ nghĩ tới việc xuống phong độ trầm trọng.

Cuối năm ngoái, phong độ cao của Alli làm Mourinho tự hỏi bao giờ Quả bóng vàng được gửi đến nhà anh. Đấy chẳng phải điều vô lý vào thời điểm đó nhưng chỉ cách có vài tháng trước, Alli bị xem là cầu thủ gây thất vọng nhất mùa giải khi không thể ghi bàn từ tháng 1. Mỉa mai là cách Robinson nói về sự đối xử với cậu học trò cũ:

“Chúng tôi sẽ đưa cầu thủ lên mây nếu anh ta thi đấu xuất chúng nhưng bạn biết không, chỉ có ở đất nước này, chúng tôi sẽ tự tay dìm anh ta xuống. Alli vẫn còn rất trẻ và đã làm được rất nhiều thứ. Điều khiến tôi bực mình là chúng ta đang sống trong một thế giới mà tất cả chỉ trực chờ chỉ trích người khác”.

Năm 2017, Alli chia tay người đại diện lâu năm để đầu quân cho công ty CAA Sports vốn đã đại diện cho Cristiano Ronaldo, Mourinho và David de Gea. Mục đích rất rõ ràng, Alli muốn chăm sóc mảng thương mại của thương hiệu mang tên mình. CAA làm việc với Hickford, người bạn lâu năm của Alli và sau này trở thành người quản lý. Cả hai đang sống chúng với nhau.

Cùng lúc đó, Alli cũng chỉ định công ty Sports PR để quản lý lĩnh vực công chúng. Như vậy, Alli đã vào chung đội với những tên tuổi nổi tiếng như Theo Walcott, Frank Lampard và Wilfried Zaha. Các chuyên gia cho rằng đó là những bước đầu cho việc Alli rời Tottenham để chuyển tới một siêu cường cỡ Real Madrid. Thực tế mà nói, làm gì có cầu thủ trẻ nào không mơ tới một ngày được bước ra từ Bernabeu?

Nhưng chẳng có hợp đồng chuyển đi nào được ký kết, thay vào đó, Alli gia hạn với Tottenham vào tháng 10/2018 theo giao kèo kéo dài tới 2024. Alli thừa hiểu khi đặt bút ký, anh khó lòng rời Tottenham trong tương lai gần nhưng theo như lời người trong cuộc, anh hạnh phúc với cuộc sống ở London.

Đến tháng 12/2019, sự phát triển bên ngoài sân cỏ của Alli giúp anh ký hợp đồng với Base Soccer Agency – một chi nhánh của CAA và là một trong những công ty đại diện lớn nhất nước Anh. Cùng thời điểm đó, Hickford gia nhập Base để tiếp tục trở thành người quản lý của Alli.

“Rõ ràng đây là một ngành kinh doanh và ai cũng muốn dính phần”, Alli chia sẻ vào năm 2017. “Bạn sẽ không bao giờ biết ai là người có thể tin tưởng và liệu rằng họ làm thế vì lý do gì. Nhưng tôi giao mọi thứ cho Hickford quyết định. Nếu có người tiếp cận và Hickford nghĩ rằng điều đó sẽ khiến tôi thành công hơn thì chúng tôi sẽ hợp tác với nhau. Đây là sự nghiệp của tôi nhưng tôi tin Hickford đủ để giao cho anh ấy mọi thứ và chỉ tập trung vào bóng đá”.

Trong cuốn Brave New World được xuất bản năm 2017, Pochettino viết: “Hình đại diện WhatsApp của Alli là một bức hoạt hình trong đó có một cậu bé được vây quanh bởi rất nhiều người đều muốn một phần của cậu. Điều đó gợi ý cho chúng ta rằng Alli rất cần được vây quanh bởi những những người tử tế”.

Sự “tử tế” mà Pochettino nhắc đến không biết có trùng với gia đình Hickford và đám bạn từ thuở niên thiếu ở Milton Keynes – những người thực sự vây lấy Alli. Một vài người trong số họ sống gần nhà của Alli và thường xuyên tụ tập. Trước trận chung kết Champions League mùa trước, Alli đã chi trả toàn bộ chi phí, từ vé máy bay tới phòng khách sạn cho đám bạn thân của mình và gia đình Hickfords đến Madrid.

Alli còn thành lập công ty quản lý tài chính của mình mang tên Dele Alli Promotions và để bố nuôi Alan Hickford làm giám đốc. Cho tới cuối năm 2018, tài sản của công ty tăng từ dưới 1,1 triệu lên thành 3,3 triệu bảng, phần lớn nhờ hợp đồng tài trợ với Adidas cùng lợi nhuận từ thương hiệu thời trang riêng của Alli mang tên boohooMAN.

Có vấn đề gì không? Đương nhiên là không có vấn đề nếu một VĐV thể thao, ở đây là một cầu thủ bóng đá tối đa hóa giá trị thương mại của mình. Nhưng nếu để những thứ bên ngoài sân cỏ làm xao nhãng quả bóng và đôi giầy, đó sẽ là vấn đề.

Khi cả thế giới tổn thương trước Covid-19, video chế giễu đại dịch và có phần kì thị chủng tộc của Alli đăng lên Snapchat làm bùng nổ sự giận dữ. Nó nghiêm trọng đến mức buộc FA phải vào cuộc với án treo giò. Thấy không? Đó là ví dụ tiêu biểu cho thấy hành động trên không gian ảo để lại hậu quả ở thế giới thật, hay chuyện bên ngoài sân cỏ không còn tách biệt với chuyện bên trong đó.

Hình ảnh của Alli chưa bao giờ trong sáng và chuyện này như một mẩu giấy nhớ dán thẳng vào tâm trí công chúng. Để rồi vào một đêm giữa tháng 3, thời điểm Premier League vừa bị tạm dừng vì đại dịch, cộng đồng mạng lại nổi sóng vì chuyện Alli đi chơi đêm. Đó là một việc không đúng nhưng nên nhớ có hàng trăm cầu thủ khác cũng đi ra ngoài vào cái đêm hôm đó. Tuy nhiên, Alli vẫn luôn là nhân vật chính.

Khi cả đội Tottenham sang Dubai tập luyện trong kỳ nghỉ giữa mùa, tối nào Alli cũng lên mạng... chơi điện tử. Ở một góc nhìn tích cực, đó dù sao vẫn chỉ là một cậu bé to xác nghịch ngợm. Nhưng không, xu hướng chúng vẫn luôn chỉ trích Alli là một kẻ ưa chơi bời, tiệc tùng, phá phách. Nếu Cristiano Ronaldo quan tâm tới thời trang, anh ấy là một người đa tài. Nhưng nếu Alli cũng làm như vậy? Ồ, đơn giản là cậu ta chuẩn bị lên đồ cho một tối thác loạn nào đó thôi.

“Mỗi khi Tottenham có một trận đấu hoặc một giai đoạn chơi không tốt, Alli luôn bị lôi ra chỉ trích”, cựu tiền vệ Newcastle và ĐT Anh, Kieron Dyer nhận định. “Ví dụ, nếu Harry Kane chơi không tốt thì đó là bởi cả đội không tạo ra đủ cơ hội cho anh ấy. Đi một vòng, cuối cùng kẻ chịu báng vẫn là Alli. Kể cả khi Alli chơi như một tiền đạo và thi đấu không tốt thì nguyên nhân vẫn là do anh ta chứ không ai khác”.

Vài năm trước, Alli khẳng định mình hiếm khi lo lắng trước mọi chuyện. Để rồi, sau khi bị chính thầy ruột Mourinho thay ra trong trận đấu với RB Leipzig, Alli tức giận đến mức ném cả chiếc giầy trong tay. Dường như áp lực đã len lỏi được vào đầu Alli và khiến anh mất bình tĩnh và không còn là cậu bé vững vàng của ngày trước.

Nhưng Robinson không nghĩ vậy: “Mọi người chỉ thấy Alli ném giầy khi bị thay ra nhưng điều đó chưa bao giờ thay đổi ở cậu ấy. Alli làm thế không phải vì thiếu tôn trọng HLV hay cả đội. Cậu ấy làm thế chỉ vì cảm thấy đã khiến họ thất vọng. Đó chính là Alli tự giận dữ chính bản thân mình.

Có thể đây là giai đoạn sóng gió dài nhất trong sự nghiệp của Alli nhưng với tư cách là một người biết cậu ấy lâu năm, Alli sẽ chỉ trở thành một cầu thủ tốt hơn, một con người tốt hơn sau những chuyện này”.